حجم مبنا در بورس به چه معنی است؟
حجم مبنا در بورس یکی از مباحث جنجالی در ماه های آخر سال 1398 بود و تغییراتی که در قوانین مربوط به آن در فرابورس انجام شد باعث به وجود آمدن حواشی مختلفی شد. اما حجم مبنا در بورس به چه معنی است و چه کاربردی دارد؟ در این مقاله قصد داریم به طور مفصل به این مقوله بپردازیم و ضمن تعریف و توضیح مفهوم حجم مبنا، کاربرد این پارامتر در بازار سهام و همچنین ارتباط آن با قیمت پایانی یک سهم را بیان کنیم.
حجم مبنا در بورس یکی از مفاهیم مهم است که هر معامله گر سهام باید با آن به خوبی آشنا باشد. در این مقاله سعی کردیم ابتدا به زبان بسیار ساده مفهوم حجم مبنا را بیان کرده و در ادامه به کارکرد های آن در بازار سرمایه بپردازیم.
حجم مبنای یک سهم چیست؟
نبود منبعی که بتواند تعاریف بورسی را ساده سازی کند یکی از مشکلات افراد تازه وارد به بازار سرمایه است.بررسی حجم مبنا و توضیح مفهوم آن بدون بیان و توضیح مفهوم قیمت پایانی امکان پذیر نیست. بنابراین در ابتدا به مفهوم قیمت پایانی می پردازیم.
بررسی مفهوم قیمت پایانی به زبان ساده
حواس خود را جمع کنید! قصد داریم با یک مثال مفاهیم قیمت پایانی و حجم مبنا را توضیح دهیم. فرض کنید می خواهیم قیمت مسکن در شهر تهران را تعیین کنیم. خوب طبیعتا برای بیان پارامتری به نام "قیمت مسکن در تهران" با چالش زیر مواجه هستیم:
باتوجه به اینکه قیمت مسکن در نقاط مختلف تهران متفاوت است، چگونه می توانیم قیمت مسکن را در تهران مشخص کنیم؟ از طرفی هر کسی می تواند ملک خود را به صورت دلخواه قیمت گذاری کند.
می بینید که برای اینکه مشخص کنیم قیمت ملک در تهران متری چند است باید به نوعی میانگین قیمت مسکن در همه مناطق را در نظر بگیریم. اما این قیمت، قیمتی است که در آن، معاملات ملک انجام شده است نه قیمتی که یک مالک برای ملک خود تعیین کرده است. در واقع زمانی که می گوییم قیمت مسکن در تهران متری فلان قدر است منظور میانگینی از قیمت های معاملات انجام شده در همه مناطق است. حال مطلب فرضی زیر را در نظر بگیرید.
فرض کنید می خواهیم قیمت مسکن را در سال 99 برای شهر تهران تعیین کنیم و دوباره فرض کنید که در منطقه 1 تهران یک معامله مسکن با قیمت متری 100 میلیون انجام شده است و این معامله تنها معامله مسکن در تهران در سال 99 بوده است! خوب در این صورت برای تعیین پارامتری به نام "قیمت مسکن در تهران" که باید میانگینی از قیمت های مناطق مختلف باشد با مشکل مواجه خواهیم شد، زیرا عملا معامله ای در مناطق دیگر تهران انجام نشده است که ما قیمت مناطق دیگر را داشته باشیم.
آیا در این شرایط درست است که بگوییم قیمت مسکن در تهران متری 100 میلیون است؟ قطعا پاسخ شما منفی است.
حال فرض دیگری را در نظر بگیرید. فرض کنید در منطقه 1 تهران یک مالک نامرد قیمت بسیار نجومی بر روی ملک خود گذاشته است (مثلا متری 1 میلیارد تومان!) و از قضا کسی پیدا می شود و این ملک را میخرد و این معامله تنها معامله مسکن در منطقه 1 بوده است! اما در منطقه 21 تهران، 10 معامله مسکن انجام شده که میانگین آنها متری 1 میلیون تومان بوده است و در بقیه مناطق هیچ معامله ای انجام نشده است. حال حجم مبنا در سهام چیست برای بیان "قیمت مسکن در تهران" می توانیم میانگین قیمت ها در مناطق مختلف را حساب کنیم.
خوب میانگین یا حد وسط بین 1 میلیون و 1 میلیارد تقریبا می شود 500 میلیون، یعنی قیمت مسکن در تهران متری 500 میلیون است. این درحالی است که در منطقه 1 فقط یک معامله انجام شده است و می تواند این 1 معامله بیانگر قیمت واقعی ملک در منطقه 1 تهران نباشد. بنابراین تعداد یا حجم معاملات در منطقه برای ما مهم است و ما نمی توانیم تنها به یک یا چند معامله اعتماد کنیم. می بینید که برای بیان پارامتری مثل "قیمت مسکن در تهران" باید علاوه بر میانگین گیری قیمت ها در مناطق مختلف به حجم معاملات نیز توجه کرد تا بتوان تخمین واقعی تری از این موضوع داشته باشیم.
خوب تا اینجا همه چیز را درمورد مفهوم قیمت پایانی و حجم مبنا بیان کرده ایم! شما اگر فرض بالا را به خوبی درک کرده باشید تقریبا با درک مفهوم قیمت پایانی و حجم مبنا در بورس به اندازه یک تار مو فاصله دارید.
اگر تا اینجای مقاله نقطه ی ابهامی دارید پیشنهاد می کنیم یک بار دیگر مطلب بالا را با دقت مطالعه کنید و سپس ادامه این بحث را دنبال کنید.
مفهوم حجم مبنا به زبان ساده
قبل از آنکه به صورت تخصصی به بیان تعریف حجم مبنا در بورس بپردازیم، اجازه بدهید به کمک فرضی که در بالا کردیم به زبان بسیار ساده این مفهوم را بیان کنیم. فرض بالا را در نظر بگیرید، مفهوم "قیمت مسکن در تهران" دقیقا متناظر با "قیمت پایانی یک سهم" است. همان طور که باید برای تعیین قیمت مسکن در تهران میانگین قیمت در مناطق مختلف را محاسبه کنیم برای تعیین قیمت پایانی یک سهم باید میانگین قیمت در قیمت های مختلف را حساب کنیم. در بورس قیمت آخرین معامله ممکن است با قیمت پایانی سهم اختلاف داشته باشد. دقیقا مثل آخرین معامله مسکن در تهران که ممکن است در هر گوشه ای از تهران و با هر قیمتی اتفاق بیافتد. مقایسه آخرین قیمت معامله در بورس با قیمت پایانی مثل مقایسه آخرین معامله انجام شده مسکن در تهران با قیمت میانگین مسکن در تهران است.
همچنین در بالا گفتیم که برای تعیین قیمت مسکن در تهران باید میانگین قیمت مناطق مختلف را در نظر گرفت و از طرفی باید حجم معاملات هر منطقه مد نظر قرار داده شود. گفتیم که نمی توانیم به یک یا چند معامله اعتماد کنیم، سوال اینجاست که چند معامله باید در یک منطقه انجام شود که بتوانیم به آن اعتماد کنیم و میانگین قیمت آنها را قیمت مسکنِ آن منطقه در نظر بگیریم؟ حداقل حجم معاملاتی که باید انجام شود تا بتوانیم میانگین حجم مبنا در سهام چیست آنها را به عنوان قیمت مسکن در آن منطقه در نظر بگیریم، متناظر با حجم مبنا در بورس است.
به زبان علمی تر حجم مبنا حداقل حجمی است که باید یک سهم در یک قیمتی معامله شود تا نهایت تأثیر را در قیمت پایانی سهم بگذارد.
اگر هنوز متوجه مفهوم حجم مبنا نشده اید عجله نکنید.
در ابتدا فرض کردیم که در کل تهران فقط یک معامله در منطقه 1 تهران با قیمت متری 100 میلیون انجام شده باشد. اگر بخواهیم این قیمت را "قیمت مسکن در تهران" بدانیم، درست مانند این است که با معامله شدن یک عدد سهم در یک قیمت خیلی بالا یا خیلی پایین، قیمت اصلی آن سهم را همان قیمت در نظر بگیریم. اتفاقی که برای سهام هایی که حجم مبنای آنها 1 است در بورس می افتد.
وقتی حجم مبنای یک سهم 1 است، یعنی اگر فقط یک عدد برگه سهم در قیمت سقف مجاز روزانه و در مثبت 5 درصد معامله شود، قیمت پایانی آن سهم نیز 5 درصد رشد می کند. اما سهمی که حجم مبنای آن 100 هزار است، باید 100 هزار سهم در قیمت سقف مجاز روزانه معامله شود تا قیمت پایانی نیز به آن قیمت برسد. در واقع هر چقدر حجم معاملات در یک قیمتی بیشتر شود، قیمت پایانی به سمت آن قیمت گرایش پیدا می کند اما حداقل حجم مورد نیاز برای رسیدن قیمت پایانی به یک محدوده قیمتی به اندازه حجم مبنای سهم است. در اینجا لازم است کمی در مورد بازه مجاز قیمتی روزانه یک سهم صحبت کنیم.
بازه مجاز قیمت روزانه در یک سهم
دامنه نوسان یا بازه مجاز قیمتی روزانه ی یک سهم به معنی بیشترین تغییرات مجاز قیمت در طول یک روز می باشد یا به عبارت دیگر قیمت یک سهم در یک روز از یک سقف یا کف تعیین شده نمی تواند فراتر برود.
در بسیاری از بورس های سهام دنیا دامنه نوسانی وجود ندارد و البته این مسئله به سیاست های اقتصادی و ظرفیت های بازار بورس هر کشور بستگی دارد. دامنه نوسان در بازار بورس ایران به دلیل کمبود آگاهی های مالی افراد تازه وارد و البته آشفتگی های قیمتی در واکنش به اخبار و حساسیت بازار به شایعات و هیجانات ایجاد شده تا از ضرر و زیان سهام داران خرد و افراد مبتدی و کم تجربه جلوگیری شود. بنابراین در زمان تصویب این قانون نیت جلوگیری از ضرر و زیان افراد مبتدی بوده است.
اما این بازه مجاز قیمت روزانه بر چه اساسی تعیین می شود؟ جواب این سوال "قیمت پایانی دیروز" است. در واقع قیمت پایانی یک سهم در هر روز، بازه قیمت مجاز فردا را مشخص می کند به این صورت که سقف مجاز 5 درصد بالاتر از قیمت پایانی و کف مجاز 5 درصد پایین تر از قیمت پایانی خواهد بود.
در حال حاضر دامنه نوسانات نمادهای بورسی در بازار الف فرابورس مثبت یا منفی 5% نسبت به قیمت پایانی روز قبل هر سهام می باشد. برای مثال اگر قیمت پایانی یک سهم امروز 100 تومان باشد قیمت مجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه 95 تا 105 تومان خواهد بود. این بازه برای برخی از نمادها 3% و برخی دیگر 1% است که در بازار پایه فرابورس قرار دارند. به هر حال تمامی سهام ها دارای بازه مجازی هستند که بر اساس قیمت پایانی تعیین می شود.
رابطه حجم مبنا، قیمت پایانی و بازه قیمت مجاز سهم
تا حالا فهمیدیم که قیمت پایانی به حجم معاملات و حجم مبنای سهم وابسته است و بازه مجاز قیمتی فردا به قیمت پایانی بستگی دارد. کم کم متوجه می شوید که پارامترهای مختلف در تابلوی معاملاتی یک سهم چگونه به صورت زنجیروار به یگدیگر وابسته هستند. این پارامترها را در تصویر زیر مشاهده می کنید.
حجم مبنا و قیمت پایانی و بازه مجاز
محاسبه قیمت پایانی یک سهم بر اساس حجم معاملات و حجم مبنا به صورت زیر است:
در فرمول بالا میانگین وزنی قیمت معامله شده در واقع میانگین قیمت در همان روز (با توجه به حجم معاملات در قیمت های مختلف) است. البته شما نیازی به دانستن این رابطه ندارید و تنها درک درستی از قیمت پایانی داشته باشید کافی است.
حجم مبنا در بورس چگونه تعیین می شود؟
قانون حجم مبنا برای کنترل رشد یا نزول بی رویه قیمت سهام و در سال 1382 تصویب شد. این قانون گاها دچار تغییراتی می شود و در آخرینِ آنها سعی شده است در طی یک سال که دارای حدود 250 روز کاری است، حداقل به اندازه 10 درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود که بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت قرار گرفته است. نتیجه منطقی این قانون این است که هر چقدر یک شرکت سهام بیشتری داشته باشد حجم مبنای بزرگ تری دارد.
نکته: با توجه به این قانون حجم مبنا، در تمام شرکت های بورسی در صورتی که حداقل 10 درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال در بالاترین یا پایین تر دامنه نوسانی روزانه معامله شود، حجم مبنا در سهام چیست قیمت اصلی یا همان پایانی سهم حداکثرِ افت یا رشد خودش را می تواند تجربه کند.
تعداد کل سهام یک شرکت را می توانید در تابلوی معاملاتی هر سهم در سایت TSETMC پیدا کنید.
تعداد سهام شرکت در تابلوی معاملاتی
محاسبه حجم مبنا برای برخی از شرکت ها (بنا بر مقتضیات مختلف) کمی متفاوت است. اما آیا واقعا این مسئله برای ما مهم است؟ قطعا برای کسی که به دنبال کسب سود در بازار سهام است دانستن نحوه محاسبه حجم مبنا اهمیتی نخواهد داشت، چیزی که مهم است دانستن کارکرد حجم مبنا در یک سهم و کاربردهای مختلف آن است. شما باید یاد بگیرید در بورس به مطالعه مطالب به درد بخور بپردازید و وقت خود را برای مطالعه ی مطالبی که کاربرد زیادی ندارند هدر ندهید. از این رو از آوردن جزئیات بیشتر در این زمینه خودداری می کنیم.
حجم مبنا برای یک معامله گر حرفه ای چه استفاده ای دارد؟
اصولا وجود حجم مبنا باعث عمق بازار می شود و اجازه نمی دهد سهم بدون اینکه حجم زیادی معامله شود قیمتش افت یا رشد زیادی کند. حجم مبنا یک جور ترمز برای حرکات سریع قیمت است. ممکن است قیمت لحظه ای (آخرین قیمت) یک سهم در مثبت 5 باشد اما قیمت پایانی سهم هنوز منفی باشد. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که در ان روز تعداد زیادی سهم در قیمت های پایین معامله شده است و حجم معاملات در مثبت ها بالا کم بوده است. بر این اساس معامله گر های حرفه ای می توانند سهام هایی که فردا احتمالا صف خرید یا فروش خواهند بود را شناسایی کنند. معمولا اگر سهامی شرایط بالا را داشته باشد فردای آن روز صف خرید است. در این راستا می توانید از فیلترهای بورسی مربوطه کمک به گیرید و این گونه نمادها را در طول روز پیدا کنید.
یکی دیگر از کارکردها ی حجم مبنا برای یک معامله گر با تجربه این است که بر اساس حجم مبنای یک سهم می تواند تشخیص دهد که یک صف خرید تا چه اندازه می تواند پایدار باشد. به عنوان یک نکته به یاد داشته باشید که حجم های صف خرید اگر کمتر از حجم مبنای سهم باشد احتمال زیاد پایدار نیست و معمولا صف هایی که چندین برابر حجم مبنا حجم دارند، پایدار خواهند بود.
یکی از جالب ترین موارد استفاده از حجم مبنا و قیمت پایانی، ترفند خرید سهم از صف فروش است که این مطلب را در جزوه ی آموزش تابلوخوانی پیشرفته به طور کامل بیان کرده ایم.
حجم مبنا چیست؟ + کاربرد حجم مبنا در بورس چیست؟
حجم مبنا تعداد مشخصی از برگه سهام یک شرکت بورسی است که در فرمول محاسبه قیمت پایانی سهام کاربرد دارد. قیمت سهام در روز جاری، با توجه به قیمت پایانی روز گذشته در بازه 5 درصدی نوسان میکند. حال فرض کنید در یک روز معاملاتی فقط 100 برگه سهام یک شرکت بورسی معامله شود! آیا معامله این 100 برگه سهام میتواند معیاری برای محاسبه قیمت پایانی باشد؟! قطعا خیر. حجم مبنا تعداد سهامی است که باید در یک روز کاری معامله شود تا قیمت پایانی بصورت میانگین معاملات درنظر گرفته شود. در این آموزش بورس به بررسی مفهوم حجم مبنا، کاربرد و فرمول محاسبه آن در بورس تهران میپردازیم.
حجم مبنا چیست؟
حجم مبنا و دامنه نوسان در بورس به عنوان پارامترهایی برای کنترل بهتر قیمت استفاده میشوند. منظور از کنترل قیمت، جلوگیری از نوسان شدید قیمت بخاطر هیجانات معاملهگران یا سوءاستفاده سفتهبازان است. دامنه نوسان روزانه میتواند در شرایط خاص توسط نهاد ناظر بازار بورس تهران خاص تغییر کند. اما حجم مبنا بصورت سیستماتیک در آخرین روز کاری هفته محاسبه و در فرمول محاسبات قیمت پایانی استفاده میشود.
با مراجعه به صفحه نماد بورسی در سایت TSETMC عبارت حجم مبنا و مقدار آن را مشاهده میکنید که بصورت درصدی از تعداد کل برگه سهام شرکت محاسبه میشود. برای مثال برای شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) تعداد کل برگه سهام 101 میلیارد و حجم مبنای آن 3.7 میلیون برگه سهم است. محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هر هفته انجام و در کل هفته آینده از همان عدد استفاده میشود.
فرمول حجم مبنا در بورس
تا قبل از اسفند 98 قانون حجم مبنا بدینصورت بود که “باید حداقل 10% از سهام کل شرکت در یک سال معامله شود!” طی یک سال، 250 روز کاری در بورس داریم. بنابراین با تقسیم 10% بر 250، به عدد 0.0004 برای یک روز معاملاتی میرسیم. پس حجم مبنا برابر است با 0.0004 تعداد کل سهام یک شرکت.
نماد بورسی فملی را دوباره بررسی میکنیم. تعداد کل سهام شرکت ملی صنایع مس ایران 101.4 میلیارد برگه سهام است. بنابراین محاسبات برای فملی اینگونه است: 101.4 × 0.0004 = 0.04056
این عدد بر حسب میلیارد است که با ضربدر 1000 به عدد 40.56 میلیون میرسیم. همانطور که در شکل بالا مشاهده میکنید حجم مبنا این عدد نیست! چرا؟
اگر تعداد سهام یک شرکت خیلی زیاد یا خیلی کم باشد حجم مبنا خیلی بزرگ یا خیلی کوچک میشود! سازمان بورس برای رفع این مشکل از “حجم مبنا دینامیک” استفاده میکند.
نحوه محاسبه حجم مبنای دینامیک
برای تمامی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس، دو عدد به عنوان حداقل و حداکثر ارزش مبنا طبق جدول زیر تعریف میشود.
- ابتدا مقدار 0.0004 تعداد کل برگه سهام شرکت را محاسبه میکنیم.
- این عدد را در قیمت پایانی آخرین روز کاری هفته (عموما چهارشنبه) ضرب میکنیم.
- اگر این عدد بین حداقل و حداکثر ارزش مبنا باشد حجم مبنا همان 0.0004 ضربدر تعداد کل برگه سهام خواهد بود.
- اگر عدد مرحله 2، بیشتر از “حداکثر ارزش مبنا” باشد حجم مبنا از تقسیم حداکثر ارزش مبنا بر قیمت پایانی روز چهارشنبه بدست میآید.
- اگر عدد مرحله 2، کمتر از مقدار “حداقل ارزش مبنا” باشد با تقسیم حداقل ارزش مبنا بر قیمت پایانی روز چهارشنبه محاسبه میشود.
همان مثال فملی رو درنظر بگیرد. قیمت پایانی فملی در چهارشنبه هفته قبل (18 تیر 99) 32390 ریال بوده است. 0.0004 تعداد کل برگه سهام شرکت برابر 40.56 میلیون است. حال ارزش این 40.56 میلیون برگه سهام در روز چهارشنبه 131.5 میلیارد تومان میشود (40560000*3239). این عدد از حداکثر ارزش مبنا (12 میلیارد تومان) خیلی بیشتر است. بنابراین 12 میلیارد تومان را بر 3239 تومان تقسیم میکنیم.
به همان عدد 3.705 میلیون در شکل بالا میرسیم.
قانون جدید در فرابورس و بازار پایه
قبلا فرابورس حجم مبنای 1 داشت! اما در حال حاضر این گونه نیست و نحوه محاسبات مشابه بورس است. تنها تفاوت در “حداقل و حداکثر ارزش مبنا” است. این اعداد برای بازار اول و دوم فرابورس یکسان اما با بازار پایه متفاوت و مطابق شکل بالا است.
تاثیر حجم مبنا روی قیمت پایانی سهام
قیمت پایانی (Close Price) بر اساس میانگین وزنی تمامی معاملات انجام شده در همان روز کاری است. حال فرض کنید در یک روز کاری فقط 1000 برگه سهام یک شرکت معامله شود! آیا قیمت پایانی باید طبق میانگین وزنی این 1000 برگه سهام محاسبه شود؟! پاسخ خیر است. چرا که در این وضعیت، امکان سفتهبازی و تغییرات شدید قیمت پایانی توسط هر شخصی وجود دارد! راهکار محاسبه قیمت پایانی مطابق دستورالعمل زیر است.
- اگر حجم معاملات بیشتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی برابر با همان میانگین وزنی معاملات خواهد بود.
- اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد Close Price طبق درصدی از آن محاسبه میشود.
محاسبه Close Price
اجازه دهید با یک مثال این مطلب را خدمت شما آموزش دهیم. مطابق شکل زیر، حجم معاملات نماد بورسی “سصهفا” در یک روز کاری 98,604 برگه سهام بوده است. حجم مبنای آن هم 304,4.14 برگه سهام است. با اینکه تمامی معاملات در حداقل قیمت روزانه انجام شده اما قیمت پایانی بیشتر از آن است. در واقع بخاطر کمتر بودن حجم معاملات نسبت به حجم مبنا، قیمت پایانی برابر با میانگین وزنی قیمتها نیست. برای محاسبه قیمت پایانی مراحل زیر را طی میکنیم.
- محاسبه میانگین وزنی قیمت: در این مثال 134340 ریال است.
- محاسبه اختلاف میانگین وزنی قیمت روز جاری و قیمت پایانی روز قبل
این اختلاف در این مثال بصورت زیر خواهد شد (قیمت پایانی روز قبل سصفها 141410 ریال است).
134340 – 141410 = -7070
- محاسبه نسبت حجم معاملات به حجم مبنا
حجم مبنا در این مثال 340,414 برگه سهام و حجم معاملات نیز 98,604 است. بنابراین این درصد برابر است با 0.2896 = 340,414 / 98,604
- تعدیل قیمت: عدد مرحله 2 را در نسبت مرحله 3 ضرب میکنیم.
Adjustment Price = -7070 × 0.2896 = -2047.5
- محاسبه قیمت پایانی: قیمت پایانی روز جاری برابر است با قیمت تعدیلی مرحله قبل + قیمت پایانی روز قبل.
بنابراین برای این مثال قیمت پایانی بصورت زیر محاسبه میشود.
Final Price = 141410 + (-2047.5) = 139362.5
همانطور که مشاهده میکنید بعد از رُند شدن دقیقا به همان عدد 139360 ریال درج شده در سایت TSETMC میرسیم.
اگر قصد یادگیری 0 تا 100 مبحث آموزش بورس را دارید به شما توصیه میکنیم مقالات آموزشی زیر را به ترتیب مطالعه بفرمایید، به مرور مقالات جدیدتر پیرامون آموزش بورس در سایت درج خواهد شد حتما پیگیر پارسسهام باشید.
حجم مبنا چیست و چه تاثیری در قیمت سهام بورس دارد ؟
حجم مبنا برای کنترل معاملات و جلوگیری از نوسانات شدید در بازارهای بورس استفاده میشود. در ایران حجم مبنا فقط برای سهام شرکت هایی تعریف شده است که در بورس اوراق بهادار تهران (TSE) پذیرفته شدهاند. بورس اوراق بهادار تهران، 2 بازار اصلی دارد که «بورس» و «فرابورس» هستند. حجم مبنا فقط در حجم مبنا در سهام چیست حجم مبنا در سهام چیست بازار بورس فعال است و در فرابورس وجود ندارد.
حجم مبنا چه تاثیری در تغییر قیمت دارد ؟
ملاک تغییر قیمت روزانه سهام های بورس بر مبنای قیمت پایانی آن ها است. اما خود قیمت پایانی، از حجم مبنا اثر می پذرید. مثلا اگر یک سهم در یک روز کاری صف فروش باشد و در منفی 5% به اندازه نصف حجم مبنا معامله حجم مبنا در سهام چیست شده باشد، قیمت پایانی آن -2.5% افت پیدا می کند. یعنی قیمت سهام -2.5 درصد کاهش پیدا کرده است. به مثال های زیر توجه کنید :
تاثیر حجم مبنای پر شده بر قیمت پایانی سهام
تاثیر حجم مبنای پر نشده بر قیمت سهام
حجم مبنا چگونه محاسبه می شود ؟
حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس با ضرب (4/10000) بر تعداد سهام منتشر حجم مبنا در سهام چیست شده محاسبه میشود. حداکثر میزان حجم مبنا برابر با 10 میلیارد ریال است و حداقل میزان آن 500 میلیون ریال است. عدد حجم مبنای هر شرکت بر اساس قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته محاسبه شده و به عنوان حجم مبنای هفته بعد در نظر گرفته میشود.
مثال: فرض کنید که شرکتی با ضرب تعداد سهام خود در 4/10000 به 3 میلیون سهم میرسد. اگر این میزان را در قیمت پایانی از آخرین روز معاملاتی هفته که 6000 ریال بوده است، ضرب کنیم، به 18 میلیارد ریال میرسیم. طبق گفته قبلی، حداکثر ارزش حجم مبنا باید 10 میلیارد ریال باشد. بنابراین، نسبت 4/10000 برای این شرکت حذف میشود و بیشترین عدد (10 میلیارد ریال) وارد محاسبات میشود. در انتها، برای محاسبه حجم مبنای هفته آینده، 10 میلیارد ریال بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی تقسیم میشود (10,000,000,000/6000=1666667) و براساس آن حجم مبنا 1,666,667 میگردد.
در طرف دیگر، تصور کنید که یک شرکت 125 میلیون سهم منتشر کرده است. با ضرب این رقم در نسبت 4/10000 به رقم 50 هزار میرسیم. قیمت پایانی این سهم در آخرین روز هفته گذشته نیز 5000 ریال بوده است. اما حاصلضرب قیمت پایانی در حجم معاملات برابر 250 میلیون ریال شده است که کمتر از کف تعیین شده بوده است (500 میلیون ریال). حجم مبنای این شرکت با تقسیم 500 میلیون ریال (کف ارزش) بر قیمت پایانی تعیین میشود که 100 هزار خواهد بود و به عنوان حجم مبنای هفته بعد استفاده خواهد شد.
نکته جالب:
فرض کنید که سهام یک شرکت در تمام طول یک هفته در سطح +5٪ معامله شده باشد. در این صورت، قیمت پایانی هفته سهام این شرکت، 27٪ رشد را نشان خواهد داد. اما براساس دستورالعملی که تشریح شد، حجم مبنای این شرکت در هفته آینده کاهش خواهد یافت تا بازدهی مثبت آن تسهیل گردد. در طرف مقابل، اگر قیمت سهام یک شرکت در طول یک هفته، روند نزولی را طی کند، حجم مبنای آن افزایش مییابد تا مانعی بر سر راه سقوط سریع ارزش آن شود.
حجم مبنا | حجم مبنا در بورس چیست؟
یکی از اصطلاحات رایج در بازار سرمایه حجم مبنا میباشد که سرمایهگذاران به آن توجه بسیاری دارند زیرا بهنوعی مشخصکننده قیمت سهم در روز کاری بعد است. حجم مبنا نهتنها در بازار بورس ایران بلکه در بورس سایر کشورها چون فرانکفورت، توکیو، شانگهای نیز مورد استفاده قرار میگیرد و ابزاری جهت پیشگیری از مصائب بازار و کنترل انجام فعالیت میباشد.
حجم مبنا هیجانات کاذبی که در بازار ایجاد میشود را نیز کاهش میدهد. هدف ما از تهیه این محتوا این است که بگوییم حجم مبنا در بورس چیست؟
در این محتوا ابتدا خواهیم گفت حجم مبنا چیست و چه کاردی دارد و بعد به بررسی مزایا و معایب حجم مبنا خواهیم پرداخت.
حجم مبنا در بورس چیست؟
بهطورکلی به تعداد سهام معامله شده یک شرکت، حجم گفته میشود.
تعریف حجم مبنا به حداقل تعداد سهام معاملاتی گفته میشود که جهت اعمال درصد تغییر باید در روز معاملاتی معامله شود.
در بورس نیز حجم مبنا از رشد یا کاهش ارزش بیرویه قیمت سهام جلوگیری میکند و بهنوعی کنترل کننده قیمت محسوب میشود.
حال به سراغ تعریف حجم مبنا در بورس میرویم. حجم مبنا در بورس چیست؟ این مفهوم از سال 1382 به بازار بورس ایران اضافه شد.
در بورس نیز به حداقل تعداد سهامی که در طول روز معاملاتی، شرکت موظف به معامله آن ها میباشد تا قیمت سهم بتواند در حداکثر و حداقل دامنه مجاز نوسان پیدا کند، حجم مبنا در بورس گفته میشود.
تعداد سهامی که در طول دوره معاملاتی (در یک بازه زمانی مشخص) معامله (خریدوفروش) میشوند حجم مبنای سهام گفته میشود.
اگر به زبان ساده بخواهیم توضیح دهیم که تعریف حجم مبنا چیست؟ با یک مثال توضیح میدهیم.
زمانی که شما کالایی را به قیمت بالا از یک فروشنده خریداری میکنید، این امر موجب افزایش قیمت کالا در بازار نمیشود، زیرا حجم کالای خریداری شده با قیمت بالا محدود است. اما فرض کنید که طیف وسیعی از افراد کالا را به قیمت بالا خریداری کنند، چون حجم معاملات افزایش پیدا میکند موجب افزایش قیمت کالا خواهد شد.
در بازار سهام هم حجم مبنا ابزاری است که مشخص کند اگر تعداد خریداران سهم به قیمت بالا یا حجم مبنا در سهام چیست فروشندگان به قیمت پایین کم باشد، قیمت سهم تحت تأثیر قرار نگیرد و بر مثبت یا منفی بودن سهم خللی ایجاد نکند.
فرمول حجم مبنا
در محاسبه فرمول حجم مبنا روزهای کل سال را در نظر نمیگیریم بلکه روزهای کاری که 250 روز است باید در نظر گرفت، چون در تمامی روزهای سال معامله صورت نمیگیرد.
حجم مبنا در شرکتهای بورسی 0.0008 تعداد سهام شرکت و برای سهام شرکتهای فرابورسی 1 در نظر گرفته شده است.
علت اینکه حجم مبنای شرکتهای فرابورسی 1 در نظر گرفته میشود، به این دلیل است که در سهام فرابورسی هر میزان سهام که معامله شود با هر قیمتی، حجم مبنا در نظر گرفته نمیشود و قیمت پایانی را بر اساس میانگین وزنی در نظر میگیرند.
برای آنکه تغییرات قیمت در سهم اعمال شود، حداقل تعداد سهام قابل معامله طبق فرمول زیر محاسبه میشود:
250 روز کاری / 20درصد تعداد سهام =حجم مبنا
زمانی که شرکت افزایش سرمایه میدهد، حجم مبنای آن با توجه به تعداد سهام جدید محاسبه میشود.
مزایا و معایب حجم مبنا
تأثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی برای همه افراد مشخص است اما حجم مبنا مزایا و معایبی دارد.
حجم مبنا از نوسانات و هیجانات کاذب و حرکات یکباره در روند قیمت سهم جلوگیری خواهد کرد.
از معایب آن این است که با تشکیل صف (خرید یا فروش) نوسان قیمت در روند صعودی یا نزولی کند میشود که موجب بلوکه شدن مقدار پول زیادی میشود.
اما در زمانی که سهم خشک شده است یعنی حجم معاملاتش بسیار کم میشود، سازمان بورس حجم مبنا در سهام چیست در یک روز و در یک محدوده زمانی مشخص نماد را بدون محدودیت دامنه نوسان و حجم مبنا باز میکند تا عرضه و تقاضای خریداران و فروشندگان قیمت قابل معامله را مشخص کند.
حجم مبنا را چگونه متوجه شویم؟
حجم مبنای سهام را از سایت مدیریت و فناوری بورس تهران میتوانید مشاهده کنید. پس از آنکه نماد مورد نظر را جستوجو کردید، صفحهای مانند تصویر زیر نمایش داده میشود که تابلوی سهم میباشد. از قسمت مشخص شده در کادر میتوانید حجم مبنا را مشاهده کنید.
رابطه حجم معاملات و حجم مبنا
قیمت پایانی باتوجه به میانگین وزنی قیمت در طی روز معاملاتی تعیین میگردد.
در صورتی که حجم مبنا برابر با حجم معاملات باشد، قیمت پایانی طبق میانگین موزون قیمت محاسبه میشود و همان در سایت سازمان بورس اوراق بهادار تهران ثبت میشود.
اگر حجم معاملات از حجم مبنا کمتر باشد، به همان نسب از قیمت سهم کم یا زیاد میشود و قیمت پایانی نیز باتوجه به همین امر محاسبه و در سامانه معاملات ثبت میگردد.
نتیجهگیری
سازمان بورس بهمنظور کاهش ریسک و هیجانات در بازار حجم مبنا را بهعنوان ابزاری برای کنترل ریسک سهامداران در نظر گرفته است. در این مقاله به سوال حجم مبنا در بورس چیست؟ پاسخ دادیم و بررسی مزایا و معایب این ابزار پرداخته شد و راهکار سازمان بورس برای رفع معایب آن را نیز ذکر کردیم.
فرمول محاسبه حجم مبنا در شرکتهای بورسی با توجه به تعداد سهام قابل معامله شرکت محاسبه میگردد اما برای سهام فرابورسی حجم مبنا یک است که علت آن را هم ذکر کردیم.در مقاله ای دیگر با مفهوم حجم معاملات در بورس آشنا شوید.
حجم مبنا در بورس
در همین راستا یکی از ابزارهایی که از سال ۱۳۸۲ و در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام از آن استفاده میشود، حجم مبنا است.
با استفاده از این ابزار، امکان نوسان غیر معمول و کاذب برای سهمهای بورسی از بین میرود. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادهای فعال در بورس تهران است.
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد.
هدف
هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است.
چرا که در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.
این ابزار تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار میگیرد و میزان آن به طور خودکار، توسط سامانه معاملات اندازه گیری میشود.
قیمت پایانی چیست؟
قیمت پایانی به طور ساده عبارت است از قیمتی که بر اساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست میآید.
اما آنچه که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا میکند میزان حجم مبنا تعیین شده از سوی هر یک از این بازارها است.
درحالی که بورس تهران حجم مبنا نمادها را بر اساس قوانین داخلی محاسبه میکند، مطابق با دستورالعملهای به کار گرفته شده در فرابورس، حجم مبنا برای تمامی نمادهای این بازار «عدد یک» در نظر گرفته شده است.
نابراین قیمت پایانی در هر یک از نمادهای فرابورسی برابر با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز خواهد بود.
این در حالی است که نمادهای بورسی باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر روز عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنا تعیین شده برای آن نماد تعدیل کنند.
منظور از حجم مبنا چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی است که شرکت موظف است در طول روز آنها را معامله کرده و مورد داد و ستد قرار دهد، تا قیمت اصلی سهام بتواند در دامنه ماکزیمم و مینیموم قیمت خود نوسان پیدا کند.
اگر یک روز تعداد سهم معامله شده یک شرکت به عدد حجم مبنا نرسد، به همان میزان درصد نوسان قیمت آن سهم کاهش پیدا خواهد کرد. از سال ۱۳۸۲ که این ویژگی به بازار بورس اضافه شد، این عدد چندین بار در شرایط مختلف تغییر پیدا کرده است.
تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟
تا پیش از سال ۱۳۸۲ در بازار بورس چیزی تحت عنوان حجم مبنا وجود نداشت و هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام به وجود میآمد.
در واقع عنوان حجم مبنا با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بیرویه سهام یا سقوط ارزش آنها وجود داشته باشد
. با تعیین حجم مبنا، سرمایه گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته.
اگر حجم مبنا را از بازار بورس حذف کنند، قیمتها میتوانند حتی با معامله شدن چند سهم محدود هم تحت تاثیر قرار گرفته و به طور کاذب و غیرواقعی تغییر کنند.
کارکرد قانون جدید حجم مبنا در بورس
کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی هم اسکیل کردن روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است.
در بازار فرابورس، انتظار می رود این قانون از سرعت رشد بازار کم کند، اما این موضوع تاثیر خود را بیشتر در سهام شرکت های کوچک تری نشان خواهد داد
که پیش از این و در عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت ها، پروژه شدن و با حجم کوچکی از پول رشد می کردند.
گرچه حجم معاملات اکثر این شرکت ها بیش از دو برابر فرمول اتخاذ شده در روز می باشد و با توجه به در نظر گرفتن قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته برای محاسبه حجم مبناء هرچه قیمت بالاتر برود نیاز به حجم مبنای کمتری خواهد بود و این موضوع قیمت ها را به سمت بالاتر سوق می دهد.
حجم مبنا
بنظر می رسد این قانون کمک کند، نزولی شدن متداوم و قفل شدن در صف فروش نداشته و در صف فروش نیز حجم متناسبی دست به دست شود که با ورود سهامدار جدید از شدت نزول کاسته خواهد شد .
در صورت عدم معامله قیمت پایانی ترمز نزول قیمت را خواهد کشید و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد.
در مجموع با توجه به ورود حجم بالایی از نقدینگی، انتظار می رود چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و تکمیل شوند، این قانون کمک می کند قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.
در انتها، توضیح ساده این مفهوم چنین است که اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در روز یاد شده خواهد بود.
اما اگر میزان معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمیتوانیم قیمت پایانی را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.
چگونگی محاسبه حجم مبنا
در اولین قدم از محاسبه قیمت پایانی روز جاری، ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را به دست میآوریم.
سپس تفاوت میانگین به دست آمده با قیمت پایانی روز گذشته را در نسبت معاملات امروز به حجم مبنا ضرب میکنیم و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهیم کرد تا قیمت پایانی به دست آمده در این روز محاسبه شود.
حجم مبنای کم خوب است یا بد؟
سهمی که حجم مبنای بزرگتر داشته باشد، سختتر دچار نوسان میشود.
در این سهم باید تعداد بیشتری سهم معامله شود تا قیمت پایانی بالا برود.
این ماجرا به تنهایی نه خوب است و نه بد. یک سهم با حجم مبنای بزرگ میخرید، برای سهم حجم مبنا در سهام چیست حجم مبنا در سهام چیست صف خرید تشکیل شده، اما چون سهم خیلی خوب است، کسی حاضر نیست آن را بفروشد.
به همین دلیل حجم مبنا پر نمیشود و قیمت بالا نمیرود.
فردا، در پیش بازار، این قیمت به عنوان صفر بازار در نظر گرفته میشود.
اما همین اتفاق، یک خوبی بزرگ هم دارد. اگر حجم مبنای سهم کوچک بود (مثلا یک سهم) هر کس میتوانست با پول کم، سهم را مثبت و منفی کند و در روند معاملات اختلال بهوجود بیاورد.
در این صورت شما فکر میکردید سهم مثبت است، خرید خود را انجام میدادید، اما اندکی بعد با صف فروش مواجه میشدید.
نوسانگیرها و معاملهگران روزانه، معمولا به حجم مبناهای کوچک علاقه دارند. چرا که میتوانند روی این نمادها نوسانهای بیشتری پیدا کرده و سود بالاتری بگیرند.
یکی دیگر از خوبیهای این قانون این است که تنها با درخواست خرید یا درخواست فروش قیمت جابجا نمیشود.
یعنی این طور نیست که تنها با صف تقاضا، و بدون عرضه، قیمت سهم بالا برود.
برای تغییر قیمت حتما باید معامله صورت بگیرد.
حجم مبنای ۱ به چه معنا است؟
برای برخی سهمها ممکن است ببینید که این حجم برابر یک در نظر گرفته شده است.
برای مثال برای حق تقدمها، حجم مبنا برابر با ۱ فرض میشود.
معنی این عدد این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا باعث تغییر در قیمت پایانی در همین عدد خواهد شد.
تا پیش از دستورالعمل جدید ، شرکتهایی که در فرابورس فعالیت میکردند، حجم مبنایی معادل ۱ (یک) داشتند. یعنی کافی بود تا یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود.
ولی همانطور که عنوان شد در دستورالعمل جدید برای کلیه سهام معامله شده در فرابورس و بازار پایه حجم مبنایی مطابق با جدول بالا درنظر گرفته شده است.
به دلیل آن که تا کنون حجم مبنا در بازارهای پایه و فرابورس در نظر گرفته نمیشد، کوچک بودن بسیاری حجم مبنا در سهام چیست از سهام این بازارها باعث سود جویی برخی از معاملهگران میشد. حال پیش بینی می شود با دستورالعمل جدید ، فعالیت های سفته بازی در این نمادها کاهش یابد.
چرا قیمت سهم در صف خرید ۵+ نمیشود؟
یک روز میبینید برای سهم شما صف خرید تشکیل شده و تمام روز صف خود را حفظ میکند. اما قیمت پایانی آن ۲.۵+ میشود. دلیل این ماجرا چیست؟
فرض کنید حجم مبنای سهم یک میلیون برگه باشد. اگر فقط ۵۰۰ هزار برگه سهم معامله شود، نصف حجم مبنا پر شده است. پس فقط نصف ۵ درصد یعنی ۲.۵ درصد به قیمت پایانی اضافه میشود.
مثلا اگر سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت آن به ۱۰۲۵ تومان میرسد. روز بعد این قیمت (۱۰۲۵ تومان) صفر تابلو خواهد بود.
اگر فقط ۱۰۰ هزار سهم معامله شود، قیمت پایانی در این سهم بهخصوص ۰.۵ درصد بالا میرود و قیمت پایانی به ۱۰۰۵ تومان میرسد.
چرا این اتفاق میافتد؟ چون دیگران هم مثل شما باور دارند که سهم خوب است و کسی حاضر نمیشود آن را بفروشد.
حجم مبنا در تابلوخوانی
برای خرید سهام یکی از مهم ترین مواردی که بایستی بررسی شود تابلوی معاملات آن سهام است. در تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی از آن در دسترس است که مهم ترین آن قیمت سهام است. در این قیمت موارد مهمی تاثیرگذار است که یکی از آنها، حجم مبناست.
برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم ، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می توان این اطلاعات را مشاهده کرد.
دیدگاه شما