حسابداری نوین
**دانش هر فرد نه دارایی اوست نه سرمایه او بلکه بدهی او به جامعه است **
تاریخچه شروع معاملات آتی (اوراق مشتقه)
آذرماه ١٣٨ ۴ را می توان به عنوان سرآغاز جشن بلوغ بازار سرمایه ایران قلمداد کرد. زیرا در آن تاریخ طبق تصویب مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون جدید بازار بازارهای دوطرفه (مشتقه) سرمایه که توسط دولت محترم به مجلس تقدیم شد، طبق ماده یک (بند یازدهم) معاملات اوراق مشتقه منجمله قراردادهای آتی کالا (Futures) در بورس شکل قانونی پیدا نمود و مراجع تقلید عظام (ایدهم ا. ) نیز قبل از دولت و مجلس بر اساس استفتاآت اخذ شده مجوز لازم را تنفیذ نموده بودند .
کلیات و مفاهیم بازار آتی ها
تاریخچه شروع معاملات آتی (اوراق مشتقه)
در سال ١٨ ۴٨ در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند .
به تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ریزی کردند بدین معنی که :
تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا ) با قیمت توافق شده بفروشد .
در این راستا کشاورز از قبل می داند که وجه خود را دریافت می نماید و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است. این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها ر ا قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند . اگر دلالی احساس می کرد نیازی به گندمندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می فروخت، مشابه آن نیز، تولیدکننده که قصدعدم تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می کرد .
قیمت قرارداد وابستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت . این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت تبدیل به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می کرد، تبدیل شد مثلاً در شرایط بد آب و هوا، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقدکرده اند، علاقمند هستند، قراردادهای ارزشمند خود ر ا بدلیل کاهش عرضه گندم، نگه دارند، برخلاف آن، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می یابد بعلاوه، این وضعیت معامله گرانی را که قصد خرید و فروش گندم را نداشته و صرفاً بعنوان پذیرش ریسک قیمت گندم وتحصیل سود وارد معامله شده اند را نیز ترغیب می کند . نتیجتاً معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه گذاری داشته و باعث ورو د کالاهای دیگر به بازار آتی می شود و زمینه ای را ایجاد می نماید که شکل قراردادهای آتی منظم و قانونمند میشوند و بدنبال آن بورس CBOT در سال ١٨۴٨ در آمریکا شکل می گیرد .
بنابراین بطور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد می گردد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره نمایند . شهرت قراردادهای آتی و موفقیت بورس CBOT در شیکاگو باعث رونق بازارهای محلی دیگر گردید تا کالاهای معینی ر ا بر اساس ساختار بومی کشورها پایه ریزی و معامله قراردادهای آتی را تسهیل نماید .
در اوایل قرن بیستم همانطور که سیستم حمل ونقل و ارتباطات رونق بیشتری یافت، انبارهای مرکزی نیز در بازارهای اصلی برای توزیع کالا ها بصورتی مقرون بصرفه و اقتصادی ساخته شدند . کالاهای کشاورزی بطور وسیع تری مورد معامله قرار گرفتند ولی مادامیکه بازار آتی برای هر کالایی خریداران و فروشندگان زیادی داشته باشد، قابل توجه می باشد .
اوراق مشتقه :(Derivatives)
به آن نوع قراردادهای مالی اطلاق می شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می گیرند . دارایی پایه می تواند به شکل سهام، کالا، بورسهای خارجی، نرخهای بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد .
بطور مشروح امروزه چهار نوع اوراق مشتقه اصلی مورد معامله قرار می گیرد :
قراردادهای سلف (Forwards) ،مختصرا مورد بحث قرار خواهد گرفت .
قراردادهای آتی (Futures) ، به طور مشروح بحث خواهد شد .
قراردادهای اختیار معامله (Options) ، بطور مختصر به آن اشاره خواهد شد .
قراردادهای معاوضه (Swaps) ، فعلاً مورد بحث ما نمی باشد .
قراردادهای مشتقه فوق هم در بورس و هم خارج از بورس نیز قابل معامله هستند .
بعنوان مکانی مرکزی برای خریداران و فروشندگان است . قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمتهای مربوطه برای تمام کسانی که وارد بازار میشوند یکسان است . قیمتهای بورس به شکل سیستم حراج مستمر توسط کارگزارانی که از طرف مشتریان خود، شرکتها یا خودشان فعالیت می کنند، تعیین می گردد . این سیستم حراج منجر به ایجاد و پذیرش وسیع قیمت مرجع در خصوص کالای مورد معامله گردیده و به کشف قیمت معروف است . تمام شرکت کنندگان در قرارداد آتی با مشخصات کیفی، کمی و شرایط تحویل یکسان کالا روبرو هستند .
وظیفه بورس کالا
بورس برای خود موقعیت معاملاتی تعیین نمی کند و به افراد نیز به داشتن موقعیت معاملاتی توصیه خاصی نمی کند . مسئولیت بورس این است که بازار معاملات آتی را سالم و نظام یافته نماید . تمام بورسها دارای قوانین منظم ومدون می باشند و از هویت و موقعیت معاملاتی افراد باخبر هستند اعضایی که قوانین بورس را بهم بریزند، متحمل جریمه یا مشمول مجازاتهای دیگر خواهند شد .
معاملات فرا بورسی (OTC)
معامله فرابورسی نوعی از معامله جایگزین است که به شبکه معامله گرانی که بطور حضوری با یکدیگر ملاقات نمی کنند اطلاق می شود و از طریق تلفن، کامپیوتر با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند. معاملات مذکور اغلب بین مؤسسات مالی انجام شده و نیز می تواند بعنوان ابزارهای رایج میان بازارسازان تلقی گردد . تمام سخنان معامله گران پشت تلفن ضبط می شود تا چنانچه اختلافی بین معامله گران رخ دهد به آن استناد شود . خریدار و فروشنده می توانند نحوه قراردادهای معامله شده در بازارهای فرا بورسی (OTC) را بدلخواه خود در آورند، لذا نیازی نیست شرایط قرارداد عیناً مشابه آنچه در بورس عمل می شود، تعیین گردد .
انواع بازارهای فرا بورسی (OTC)
در دنیا سه نوع بازار فرا بورسی وجود دارد :
١ - بازار معاملاتی سنتی :
در این بازار معامله گران بعنوان بازار ساز، قیمت خرید و فروش خود را اعلام می کنند . معامله گران قیمتهای خود را پیشنهاد داده و قیمت قابل اجرا از طریق تلفن مذاکره شده و یا برخی اوقات از طریق سایتهای مخابراتی اعلام می شود . این گونه معاملات بنام معامله دو طرفه خوانده شده زیرا دو طرف معامله از قیمتی که در یک مقطع زمانی توسط تلفن ارائه میشود، مطلع میگردند .
٢ - بازار معاملاتی الکترونیکی :
این بازار تقریباً شبیه معاملات الکترونیکی در بورس است ولی به این دلیل بازارهای فرابورسی خوانده می شود که از استاندارد کمتری برخوردار و فاقد قرارداد طراحی شده و فاقد معاملات مشتقه شفاف می باشد .
٣ - بازار معاملاتی بهینه :
بازار معاملاتی اخیر ترکیبی از دو بازار پیشین بوده و معامله گر بر اساس آنها به معاملات الکترونیکی می پردازد . معامله گر قیمت خرید و فروش خود را انحصاراً به اطلاع فعالان بازار میرساند. معامله گر در بازارهای دوطرفه (مشتقه) این شکل معامله بعنوان طرف معامله در هر قرارداد عمل کر ده لذا نصف ریسک اعتباری در بازار به او برمیگردد .
تعریف قرارداد سلف، قرارداد آتی، اختیار معامله
قرارداد سلف، توافقی است بین دو طرف که خارج از بورس منعقد می شود و به منظور خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آینده با قیمت مورد توافق دو طرف هنگام امضاء قرارداد تعیین می گردد و جزء قدیمی ترین و ابتدایی ترین قراردادهای مشتقه تلقی می شود .
قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف که در بورس منعقد می شود و به منظور خرید یا فروش مقداری معین و با کیفیتی مشخص از یک دارایی در زمان مشخصی در آینده با قیمت مورد توافق هنگام امضاء قرارداد تعیین می گردد .
قرارداد اختیار معامله :
این قرارداد دو طرف دارد :
١ - خریدار اختیار معامله و قرارداد آن عبارتست از :
قراردادی است که به دارنده آن حقی را جهت خرید یا فروش یک دارایی پایه (کالا) در زمانی مشخص و قیمتی معین در آینده بدون اینکه اجباری در معامله داشته باشد را می دهد .
٢ - فروشنده اختیار معامله و قرارداد آن عبارتست از :
قراردادی است که چنانچه خریدار تقاضای اجرای تعهد فروشنده را بنماید، فروشنده موظف به اجرای تعهد و فروش دارایی (کالا) به خریدار می باشد .
فروشنده اختیار مبلغی را بعنوان پشتوانه قیمت معامله بنام حق بیمه (Premium) از خریدار دریافت می کند .
با عرض سلام به خدمت بازدید کنندگان محترم
امیدوارم که مطالب این ویلاگ مورد عنایت شما قرار گیرد
با تشکر
سجاد سالاری
کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه مازندران
به نام خداي حسابگر و حسابرس ،حسابدار زمين و آسمان و هر آنچه در اوست. هم او که افتتاحيه و اختتاميه‌ي همه‌ي کتاب‌ها و حساب‌ها است.
ترازش هميشه موزون است و موجودي‌هايش همواره در فزون. مطالبات مشکوک الوصولي ندارد، زيرا کسي از قدرت لايزال او نمي‌تواند بگريزد. استهلاک انباشته محاسبه نمي‌کند چون در سيطره‌ي حسابداري او چيزي بي‌ارزش نمي‌شود. به کسي ماليات نمي‌دهد و از کسي به ناحق چيزي نمي‌گيرد. نه شرکت سهامي است و نه تضامني. هيچ شراکتي با احدي ندارد. خود مالک است و بي‌رقيب. تلفيق و ادغام و ترکيب در حوزه‌ي شخصيتش پيش‌بيني شده است. حسابداري تورمي ندارد، زيرا ارزش‌ها در نظرش تغيير ناپذيرند. حسابداريش آن‌قدر خالص است که دوره‌ي مالي در آن تعريف ناشدني و واحد پولي در آن بي‌معنا است. عملکرد او به دوره‌ي محدودي منحصر نيست و ازل تا ابد را در بر مي‌گيرد. تداومش يک فريضه نيست، بلکه يک اصل و حقيقتي محض است. مديريتش حسابداري و حسابداريش مديريت که بر مدار عدالت استوار است و به مثقال و ذره هم مي‌رسد و چيزي از قلم نمي‌افتد. فضل و بخشش او بر محور اهميت مي‌چرخد و سرمايه‌ي بندگان اميدواري به اوست و همان است که رهايي‌بخش آنان از حساب و کتاب روز جزا خواهد بود .
اخبار
سپیده رستمی‌نیا، رییس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران با اشاره به آغاز معاملات قراردادهای اختیار خرید و فروش در نماد ذوب‌آهن اصفهان، گفت:
بازار مشتقه فرابورس بزرگ میشود
سپیده رستمی‌نیا، رییس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران با اشاره به آغاز معاملات قراردادهای اختیار خرید و فروش در نماد ذوب‌آهن اصفهان، گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها شاهد توسعه این بازار طی روزهای آتی خواهیم بود که ظرفیت‌های متنوعی را برای سرمایه‌گذاران و فعالان معامله‌گری ایجاد خواهد کرد. وی ضمن تاکید بر این موضوع که نمادهای اختیار معامله اعم از خرید و فروش در سهام درج‌شده و پذیرش‌شده بازارهای فرابورس، ظرفیتی فراتر از معاملات سهام در این بازار ایجاد می‌کند، اظهار داشت: قراردادهای اختیار خرید و فروش که به صورت قراردادهای استاندارد در بازار مشتقات معامله میشوند به معنای توافق بر سر انجام معامله‌ای خاص و با یک قیمت مشخص در مقطع زمانی مشخصی در آینده هستند. این مسوول در تشریح بیشتر جزییات این ابزار معاملاتی جذاب مثالی مطرح کرد و گفت: به عنوان مثال در معامله یک قرارداد اختیار خرید، خریدار اختیار خرید دارایی پایه را با قیمت مشخص و در زمان مشخصی به دست می‌آورد و از سوی دیگر فروشنده تعهد یا الزام به فروش دارایی را در صورت درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق اختیار خرید خواهد داشت. وی با اشاره به اینکه قراردادهای اختیار خرید، با توجه به قیمت اعمال و زمان اعمال، می‌تواند با قیمتهای متنوعی مورد معامله قرار بگیرد، ادامه داد: وجهی که در معامله قرارداد اختیار خرید از سمت خریدار به عرضه‌کننده اوراق پرداخت میشود برای به دست آوردن حق خرید دارایی با قیمت اعمال مشخص است و این نرخ به مراتب کمتر از قیمت دارایی پایه است. به گفته رستمی‌نیا سرمایه‌گذار با خرید اوراق اختیار خرید، می‌تواند با پرداخت مبلغی اندک، در مزایای افزایش قیمت دارایی پایه سهیم باشد و همزمان از افزایش قیمت اوراق اختیار خرید خود در بازار یا امکان اعمال اختیار خود در سررسید بهره‌مند شود. وی معتقد است این ویژگی اوراق مذکور علاوه بر ذخیره منابع برای روزهای آتی، می‌تواند رفتار مبتنی بر تحلیل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت را نیز در بازار تقویت کند. رییس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران در ادامه به سایر مزایای قراردادهای مشتقه اشاره کرد و گفت: سهامداران و سرمایه‌گذاران می‌توانند با کسب شناخت بیشتر از انواع قراردادهای مشتقه، از مزایای بازار دوطرفه که امکان کسب سود در شرایط کاهش قیمت‌ها را نیز ایجاد می‌کند با استفاده از استراتژیهایی چون فروش اختیار خرید یا خرید اختیار فروش بهره‌مند شوند. رستمی‌نیا در پایان تصریح کرد: از دیگر ویژگی‌های این ابزار معاملاتی مزیت اهرمی قابل توجه آن است که به دلیل مبلغ معامله در بدو ورود ایجاد میشود.
برنامه‌های متعددی برای رونق بازار سرمایه داریم
محمدرضا پور ابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به آینده بازار سرمایه و چشم‌اندازهای ایجاد شده در این بازار بیان داشت: همواره نوسان در ذات بازار موجود است. وی با بیان اینکه کاهش و افزایش سهام در ذات بازار وجود دارد، تاکید کرد: از این رو آن چیزی که ما بر آن تاکید داریم این است که مردم در ارتباط با خرید و فروش سهام در بازار بورس دقت کنند. مردم همانطور که در خرید خودرو و مسکن دقت میکنند باید در موضوع خرید و فروش سهام هم با همین دقت عمل به نیازهای خود پاسخ دهند. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: حتما باید خرید و فروش سهام از سوی مردم در بازار سرمایه بر اساس میزان ریسک آنها باشد و سرمایه‌گذاران باید ریسک‌های ناشی از بورس را بپذیرند. پورابراهیمی بیان داشت: در مجموع تأکید ما بر این است که فضای بازار سرمایه در آینده حتما بهتر از شرایط فعلی خواهد بود چراکه ظرفیت بازار سرمایه مورد توجه دولت و مجلس خواهد بود و ما در مجلس برنامه‌های متعددی را برای رونق بازار سرمایه خواهیم داشت. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: فکر می‌کنیم که ان‌شاءالله روند بهبود بازار سرمایه در آینده شرایط بهتری را برای کسانی که در این بازار حضور دارند، فراهم خواهد کرد و تاکید داریم که مردم مراقب خرید و فروش سهام خودشان در این بازار باشند. وی ادامه داد: اگر مردم می‌بینند که سهامی افزایش یا کاهش پیدا می‌کند نباید احساساتی شوند، لذا اگر مردم بر مبنای یک نگاه علمی و تخصصی در بازار سرمایه خرید و فروش کنند، بازار سرمایه بازار خوبی برای آنها است و نرخ بازده بلندمدتش واقعا قابل قبول است.
عرضه اولیه «اخزا ۰۰۲۱» در فرابورس
شرکت فرابورس ایران با انتشار اطلاعیه‌ای از عرضه اولیه اسناد خزانه اسلامی با نماد «اخزا ۰۰۲۱» در روز ۱۳ شهریور ماه خبر داد. براساس این گزارش، این اوراق با نام و قابل معامله در فرابورس ایران بوده و ارزش اسمی هر ورقه یک میلیون ریال با تاریخ انتشار ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ و تاریخ سررسید ۲۴ آبان ۱۴۰۳ است. ناشر این اوراق وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی از دولت و همچنین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به عنوان عامل پرداخت در سررسید معرفی شده است.
تداوم عرضه‌های اولیه در بورس با توجه به شرایط بازار
مدیرعامل بورس تهران درباره زمان و ترتیب جدول عرضه‌های اولیه، گفت: مکاتباتی با سازمان بورس داشته‌ایم که ان شاءالله در هفته‌های آینده متناسب با شرایط بازار عرضه‌ها عرضه اولیه را انجام خواهیم داد.
به گزارش ایبِنا، محمود گودرزی گفت: برای عرضه اولیه شرکتها در بخش عملیات بازار اطلاع رسانی خواهیم کرد تا در زمان مشخص، اطلاعات آنها نیز منتشر شود.
مدیرعامل بورس تهران، درباره تقویت زیرساخت‌های بازار سرمایه و دو طرفه شدن فرایندهای معاملاتی مشتقه بازار، تصریح کرد: به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت این معاملات، باید ارکان بازار سرمایه، بالاخص سازمان بورس، بورس تهران و نهاد ناظر برای تقویت این زیرساخت‌های فنی همکاری لازم را انجام دهند تا شاهد تقویت بیش از پیش معاملات دو طرفه بازار مشتقه باشیم.
گودرزی همچنین با ابراز نارضایتی از معاملات مشتقه بازار از نظر فنی، ادامه داد: با توجه به وجود حدود ۲۹ تا ۳۰ دارایی پایه، لذا بازار سرمایه پتانسیل توسعه دارایی‌های پایه خود را دارد و از آنجایی که بخش عمده جوانان تحصیلکرده این بازار را پوشش می‌دهند، از این رو باید به توسعه این بازار بیش از پیش توجه کنیم.
وی در ادامه با توصیه‌ای به مردم در خصوص سرمایه گذاری بازار سرمایه، گفت: مردم باید به صورت غیر مستقیم در بورس سرمایه گذاری کنند و همکاران سازمان بورس تهران نیز در تلاش هستند تا نهادهای مالی دارای مجوز را به صندوق‌ها به صورت‌ای تی ام پذیرش کنند و آنها را تسریع بخشند تا بتوانیم عرضه متناسب با جریان ورودی پول تقویت کنیم و جلوی رشد غیر عادی و شکست‌های ساختاری در روندهای بازار را بگیریم.
مدیرعامل بورس تهران همچنین درباره زمان و ترتیب جدول عرضه‌های اولیه، گفت: مکاتباتی با سازمان بورس داشته ایم که ان شاءالله در هفته‌های آینده متناسب با شرایط بازار عرضه‌ها عرضه اولیه را انجام خواهیم داد. هرچند که در این راستا با مدیران سازمان بورس نیز مکاتبه و در نهایت تصمیم نهایی را اعلام خواهیم داد.
انزوای بورس در شاهراه بازارهای دوطرفه
بازارها برای بقا نیازمند مشتریان و مخاطبان وفادار هستند و چنانچه منافع مشتریان یک بازار تامین نشود بی‌شک درصدد حذف آن از اهداف خود برخواهند آمد.
بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و اگر ابزار مناسب برای بهره‌گیری از ظرفیت یک بازار مالی در اختیار معامله‌گران قرار نگیرد، به دنبال خروج از آن خواهند بود. در این میان وجود بازارهای دیگر و مطلوب‌تر فضا را به سمت رقابت نیز خواهد برد و در این شرایط بازاری که ابزار کافی برای تامین منافع مشتریان خود را در اختیار نداشته باشد، شانسی برای بقا نخواهد داشت و لاجرم به دست انزوا سپرده خواهد شد.
بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته پس از رشدی سریع و حبابی، اصلاحی فرسایشی را تجربه کرد. در این شرایط ضعف زیرساخت‌ها و عدم توسعه نهادی و ابزاری این بازار بیش از هر زمان دیگر خود را نشان داد. در این میان تصمیماتی مقطعی همچون تزریق پول، ایجاد دامنه نوسان نامتقارن، تغییر در زمان پیش‌گشایش، حذف نوسان‌گیری روزانه و مانند اینها، نتیجه‌ای جز دامن زدن به بحران سقوط بورس و تشدید خروج پول از بازار سرمایه در پی نداشت. ضمن اینکه ابزارهای تحلیل از جمله تحلیل تکنیکال نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای قابل اتکا در بازارهای مالی در دوران صعود و نزول بورس رنگ باخت و بی‌اثر واقع شد. در حالی که اجرای فروش استقراضی نه تنها در دوره ریزش بازار به آسانی و بدون صرف منابع می‌توانست رسیدن به تعادل و تغییر روند را در بازار رقم بزند، بلکه در دوران رشد سریع شاخص نیز می‌توانست از ایجاد حباب در بازار جلوگیری کند.
اما اینکه چرا فروش استقراضی یا همان ابزار ایجاد بازار دوطرفه که جذابیت دائمی را برای فعالان بازارهای مالی در سراسر دنیا به همراه دارد با وجود رفع موانع فقهی کنار گذاشته شده است؟
معامله‌گران؛ بازارهای دوطرفه (مشتقه) پای ثابت رفت و برگشت بازارها
بازارهای مالی در دنیا در صعود و نزول همواره هوای فعالان خود را دارند؛ به طوری که نه تنها در افزایش قیمت، بلکه در کاهش قیمت نیز به معامله‌گران سود می‌رسانند. به این صورت که در روند نزولی بدون اینکه سهمی در اختیار داشته باشند آن را به فروش می‌رسانند، اما متعهد میشوند در آینده آن سهم را خریداری کرده و به تعهد خود عمل کنند و از این طریق به میزان کاهش قیمت از معامله کسب سود میکنند.
اما این ابزار با وجود تجربه طولانی در بازارهای مالی دنیا به دلیل نقض قوانین بیع و عدم امکان فروش مالی که در اختیار متبایعین (طرفین قرارداد) نیست، از همان ابتدای مطرح شدن در سازمان بورس با مخالفت کمیته فقهی این سازمان مواجه شد و واحد تحقیق و توسعه سازمان را به صرافت راهکاری برای تامین نظر این کمیته انداخت.
بد و خوب فروش استقراضی
همایون دارابی، فعال بازار سرمایه درخصوص ابزار فروش استقراضی و اجرای آن در بازار سرمایه کشور گفت: معاملات استقراضی یکی از روش‌های معاملاتی است که در آن سرمایه‌گذار با امید به بهره‌مندی از روند کاهشی آتی بازار اقدام به قرض گرفتن و فروش دارایی کرده و پس از افت قیمت، مجددا دارایی را خریده و به قرض‌دهنده بازمی‌گرداند. پس از تامین نظر کمیته فقهی سازمان بورس اجرای این ابزار و دیگر ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه اجازه شرعی دریافت کرد و قابل اجرا شد. وی درخصوص دلایل اجرایی نشدن این ابزار پس از تایید کمیته فقهی خاطرنشان کرد: مشکلات موجود در اجرای این ابزار در بورس کشور به چند دلیل کلی بازمی‌گردد؛ نخست اینکه همواره محدودیت‌ها و کمبودهای نرم‌افزاری چه در اجرای معاملات و چه در ثبت آنها در صورت‌های مالی فعالان حقیقی و حقوقی بازار وجود دارد.چراکه در حال حاضر این نرم‌افزارها تنها در اختیار یک شرکت خدمات کامپیوتری خارجی است و در دسترس همگان نیست. این فعال بازار سرمایه وجود برخی محدودیت‌های داخلی را دلیل دیگر اجرا نشدن ابزار فروش استقراضی عنوان کرد و گفت: مشکل بزرگ‌تر عدم روان بودن معاملات در بورس تهران به دلیل وجود دامنه نوسان و حجم مبنا است که ریسک انجام این معاملات را تشدید می‌کند. به عنوان مثال اگر فروشنده اوراق استقراضی بتواند هر لحظه دارایی خریداری‌شده و موقعیت آن را ببیند، باز هم ممکن است به دلیل تشکیل صف خرید و سفارش باز خود در پوزیشن فروش متحمل زیان شدید شود.
زیان نامحدود در کمین ناشران
دارابی معایب اجرای معاملات فروش استقراضی را محدود به این دو دلیل ندانست و اظهار کرد: مشکل سوم این است که در مورد معاملات آپشن سود ناشر این اوراق محدود ولی بازارهای دوطرفه (مشتقه) زیانش نامحدود است؛ مانند حالتی که در Short Squeezeها (فشار پوزیشن استقراضی) دیده شد و زیان‌های چند میلیارد دلاری برای معامله‌گران محقق شد.
وی وجود چالش استفاده از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی را محدود به ایران ندانست و یادآور شد: در سطح بین‌الملل نیز استفاده از این ابزارها با چالش‌های جدی مواجه است. رفتار اخیر شورت اسکوئیزرها نشان داد افزایش استفاده از ابزارهای مشتقه به‌خصوص در سمت فروش می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در پدیده‌هایی مثل حمله گروه‌های سهامداری پلت‌فرم شبکه اجتماعی، سرمایه‌گذاران فروشنده استقراضی در نمادهایی نظیر گیم استاپ با زیان‌های بسیاری مواجه شدند که نشان می‌دهد این ابزار در حالت‌های حدی استفاده می‌تواند حتی به بازارهای دوطرفه (مشتقه) آشفتگی بیشتر بازار منجر شود.
دارابی افزود: در همین حال در بحران ۲۰۰۸ نیز شدت بدبینی به بازار و فروش‌های استقراضی گسترده موجب ممنوعیت استفاده از این ابزار شد. لذا هر چند در حالت عادی دوطرفه شدن بازار، امکان خرید و فروش همزمان می‌تواند به مهار بیشتر ریسک منجر شود، اما در مواردی این ابزار می‌تواند به وضعیت‌های آشفته‌تر منجر شود.چراکه استفاده از این ابزارها نیازمند کنترل دقیق‌تر است.
وی با اشاره به زیان نزدیک به ۲۰میلیارد دلاری در گیم استاپ صندوق‌ها در آمریکا در پوزیشن فروش تصریح کرد: چنین زیانی در کشور ما قابل قبول نیست و حتی یک صدم این رقم نیز می‌تواند تمام دستگاه‌های نظارتی را در مورد یک نهاد مالی دولتی یا عمومی به واکنش وادار سازد. در ایران چون اکثر فعالان بزرگ بازار سرمایه دولتی هستند اگر یک زیان بزرگ به ناشر وارد شود توجیه کردن دلایل آن بسیار دشوار است.
بازار دو طرفه؛ تنها راه پیش رو
اما مهدی سوری، تحلیلگر و مدرس بازار سرمایه با اشاره به نتایج مطلوب و تجربه‌های مثبت بازارهای مالی در دنیا در اجرای دوطرفه معاملات در بازارهای مالی گفت: ابزارهای استاندارد زیادی در بازارهای مالی دنیا هستند که هنوز در بازار ما مورد استفاده قرار نگرفته است. همین مساله سبب بروز فاصله در استاندارد بازار ما با بازارهای جهانی شده است.
وی در ارزیابی زمان ورود ابزاری همچون فروش استقراضی به گردونه معاملات در شرایط کنونی خاطرنشان کرد: نزدیک شدن بازار ما به بازارهای جهانی چه در دوران رونق و چه در دوران رکود اتفاقی مثبت است؛ چراکه ضعف نبود ابزارهای دوطرفه در بازار سرمایه ما همواره قابل لمس است.
سوری یادآور شد: در حال حاضر برخی اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش در بازار وجود دارد، اما به دلیل پایین بودن تنوع این اوراق عمق این بازار بسیار کم است. این در حالی است که به دلیل مدل قرارداد این نوع اوراق بسیاری از کارگزاری‌ها ریسک آن را نمی‌پذیرند و همین مساله سبب شده تا این نوع اوراق برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای جذاب نباشد و بازار آن نیز به دلیل عدم استقبال حرفه‌ای‌ها عمق پیدا نکند.
این کارشناس بازار سرمایه با مرور تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر برای دو طرفه کردن بازار تصریح کرد: در حال حاضر اجازه اجرای فروش استقراضی با مدل استاندارد خود به دلایل ایرادات فقهی داده نشده است و اقدامات صورت گرفته برای اجرای این ابزار با مدل موجود در بازارهای جهانی متفاوت است. اما رویه مسلم این است که بازار ما نیز دیر یا زود ناچار به پذیرش ابزارهای استاندارد است.
وی اضافه کرد: حتی اگر با تغییرات فقهی و اجرای آن در قالب عقود اسلامی این ابزارها به کار گرفته شود، باز هم از عدم بهره‌گیری آنها به مراتب بهتر است و آسیب کمتری را متوجه بورس کشور می‌کند. ما در آینده چاره‌ای جز اجرای این روش‌ها نخواهیم داشت و تا زمانی که ابزارهای لازم در بازار سرمایه ما فعال نشود، رسیدن به تعادل و مسائلی همچون پوشش ریسک سهامداران مهجور باقی خواهد ماند.
آشنایی با معاملات دوطرفه
بازار دو طرفه به بازاری گفته میشود که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند می‌توانند فروش استقراضی انجام دهند؛ یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند می‌توانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند. فرض کنید قیمت یک سهم ۲۰۰ تومان است و شما پیش‌بینی می‌کنید قیمت آن در آینده کاهش یافته و به ۶۰ تومان خواهد رسید. در شرایط عادی شما امکان کسب سود از این پیش‌بینی نخواهید داشت؛ اما در قالب فروش استقراضی و بازار دوطرفه می‌توانید این سهم را بدون اینکه ابتدا آن را بخرید طبق قراردادی آن به فروش برسانید و متعهد شوید که در آینده سهام مذکور را تحویل دهید. حال اگر قیمت سهم نزولی شود و به ۶۰ تومان برسد شما می‌توانید با خرید آن در بازار به قیمت ۶۰ تومان و تحویل آن طبق قرارداد، مبلغ ۲۰۰ تومان از خریدار دریافت کنید و سود کسب کنید. علاوه بر کسب بازدهی مزایای دیگری نیز برای بازارهای دوطرفه می‌توان برشمرد. در واقع در بازارها یا بورسهای جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد که می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. حال این حالت را با بازار یک طرفه مقایسه کنید. فرض کنید شما سهام شرکت a را به قیمت ۲۰۰ تومان خریداری کرده باشید، حال اگر قیمت سهام افزایش پیدا کند شما هم به سود خواهید رسید و در صورت کاهش قیمت کمتر از مبلغ خریداری شده شما وارد زیان می‌شوید. پس در بازارهای یک طرفه شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید تا سود به‌دست آورید. اما در بازار دوطرفه هم می‌توانید از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام هم هنگام کاهش قیمت در زمان فروش سهام، سود کسب کنید. فعالان قدیمی بورس که دوران رکود بازار را چشیده‌اند، بیشتر می‌توانند به مزایای بازار دوطرفه واقف باشند.
از جمله معایب یک بازار یک‌طرفه می‌توان به زمان‌بر شدن دوران رکود، خروج سرمایه‌ها در فاز اصلاحی، کاهش محسوس نقدشوندگی و ایجاد حباب در دوره‌های رونق اشاره کرد. این در حالی است که در یک بازار دوطرفه می‌توان از مزایایی همچون امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها، پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری، جلوگیری از ایجاد حباب در بازار و سهام شرکت‌های مختلف، کارآ شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی که در دنیا استفاده میشود و افزایش شدید نقدشوندگی در بورس بهره جست. در حال حاضر، در بازار مشتقات شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار معاملات آتی بورس کالا و بازار اختیار سهام و کالا دو بازاری است که فرآیند دوطرفه‌سازی بازار کامل پیاده شده است اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم شناخت فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
کسب بیشترین بازدهی در بازار سرمایه، به کمک آموزش بورس
ورود به بازار سرمایه به جز داشتن نقدینگی، ملزومات دیگری نیز دارد. فرد سهامدار باید بازار را بشناسد. از ریسک‌های آن باخبر باشد و بتواند بهترین تصمیم را برای مدیریت سرمایه خود بگیرد. همانطور که می‌دانید، بازار بورس به هیچ عنوان بازار بدون ریسکی نیست. این گزاره را سهامداران در دو سال گذشته – مخصوصا تازه‌واردان – به خوبی درک کرده‌اند. پس بهتر است قبل از ورود به این بازار و صرف سرمایه خود، آموزش کامل بورس را در برنامه خود بگنجانید.
در صورت آموزش کامل بورس است که فرد سهامدار می‌تواند پورتفوی خود را مدیریت کند. در روزهای ریزش بازار بهترین تصمیم را بگیرد و بداند آینده بازار به کدام سمت خواهد رفت.
کارگزاری آگاه از بدو تاسیس خود سعی داشته سهامداران را از هر نظر برای ورود به بازار سرمایه آماده کند. به همین خاطر با برگزاری کلاس‌های متنوع بورسی، از مبتدی تا پیشرفته چندین هزار سهامدار بورسی را آموزش داده است.
آموزش کامل بورس در دوره مقدماتی
آموزش کامل بورس نیازمند برنامه‌ای مدون است. مشخص است که نمی‌شود یک‌شبه به تمام اطلاعات بورسی و زیر و بم بازار مسلط شد. اما می‌توان با داشتن برنامه‌ای جامع و مبنی بر اصول، گام‌به‌گام پیش رفت.
برای ورود به بازار سرمایه نیاز است کد بورسی و شماره سجام دریافت کنید. امروزه کارگزاری‌ها این خدمات را به صورت رایگان در اختیار مشتری‌های خود قرار می‌دهند.بازارهای دوطرفه (مشتقه)
بعد از طی این مراحل، آموزش مقدماتی بورس آغاز میشود. آموزشی که شامل آموزش گام‌به‌گام اصول اولیه سرمایه‌گذاری، تابلوخوانی، آشنایی با سایت TSETMC، آشنایی با سایت کدال و ابزارهای آنلاین خرید و فروش سهام مانند آساتریدر آگاه دانست.
مدرسه بورس آگاه امکان را ایجاد کرده تا بر اساس برنامه‌ای جامع، سهامداران در کلاس‌های بورسی شرکت کنند.
با شرکت در دوره‌های مقدماتی قراردادهای مشتقه، با مفاهیم اساسی و سازوکار بازارهای دو طرفه آشنا می‌شوید و تفاوت‌های میان هر یک از ابزارهای مالی نوین را فرا می‌گیرید. همچنین با حضور در این دوره‌ها، ضمن شناخت قسمت‌های مختلف سامانه معاملاتی، با نحوه تنظیم حد سود و زیان برای معاملات خود آشنا می‌شوید و روش‌های پیش‌بینی وضعیت حساب خود را می‌آموزید.
از طرف دیگر آشنایی با ابزارهای معاملاتی از ملزومات آغاز سرمایه‌گذاری در بورس است. به همین خاطر کارگزاری آگاه کلاس‌های متنوعی از جمله آشنایی با ابزارهای تکنیکالی در آساتریدر، آشنایی با خدمات و دریافت وام و اعتبار در آگاه و آشنایی با جعبه ابزار معاملاتی آگاه برگزار می‌کند.
آموزش کامل بورس در دوره متوسطه
بعد از فراگیری مفاهیم ابتدایی و اتمام دوره مقدماتی، مدرسه بورس آگاه در دوره متوسطه آموزش را پیش می‌برد. با حضور در دوره‌های تحلیل مدرسه آموزش بورس، فرصت‌های خرید و فروش در بازار سرمایه را پیدا می‌کنید. یافتن فاکتورهای مناسب در معاملات یک سهم، از دغدغه‌های اساسی افراد تازه وارد به بازار بورس است.
علاقمندان به فعالیت در بازار مشتقه، پس از تسلط بر مفاهیم و سازوکار اجرایی معاملات مشتقه، می‌توانند برای آشنایی با تحلیل بنیادی، ارزش‌گذاری قراردادهای مشتقه و استراتژی‌های معاملاتی بازار مشتقه (آتی و آپشن)، در دوره‌های متوسط قراردادهای مشتقه شرکت کنند.
آموزش کامل بورس در دوره پیشرفته
همانطور که گفته شد، آموزش بورس دوره‌های متنوعی دارد. پس از طی کردن دوره‌های مبتدی و متوسطه، نیازمند آموزش در دوره پیشرفته هستید. دوره‌های پیشرفته نیز تحلیل بازار سرمایه را شامل میشود. به طور کلی نیز بازار بورس به دو روش تکنیکال و بنیادی مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
- تحلیل تکنیکال:بازارهای دوطرفه (مشتقه) تحلیل تکنیکال در واقع یک استراتژی معاملاتی برای ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها و تعیین فرصت‌های معامله با تجزیه و تحلیل روندهای آماری است که از فعالیت‌های معاملاتی مانند تحرکات قیمتی و حجم معاملات استفاده می‌کند.
تجزیه و تحلیل تکنیکال می‌تواند بر روی هر نوع اوراق بهاداری که دارای سوابق تاریخی معاملاتی است مورد استفاده قرار گیرد. این موارد می‌توانند شامل اوراق سهم، آتی، کالا، ، و سایر اوراق بهادار باشند. اما این ابزار بیشتر برای تحلیل سهام مورد معامله در بازار بورس استفاده میشود.
- تحلیل بنیادی: تحلیل بنیادی یا فاندامنتال روشی است که با استفاده از آن، افراد می‌توانند ارزش ذاتی اوراق بهادار را با عوامل مختلف اقتصادی و مالی محاسبه کنند. تحلیل بنیادی هر عاملی را که بر ارزش سهم تأثیر می‌گذارد در نظر می‌گیرد. در این تحلیل، از عوامل اقتصاد کلان مانند شرایط اقتصادی و وضعیت سایر بازارها تا عوامل اقتصاد خرد مانند عملکرد مدیریت شرکت، مورد توجه قرار می‌گیرد.
کارنامه مدرسه بورس آگاه
واحد آموزش کارگزاری آگاه از سال 1387 آغاز به کار کرده است. این واحد با برگزاری با برگزاری همایش‌های آشنایی با بورس و دوره‌های آموزشی در تهران و سایر شهرهای ایران، گام مثبتی را در جهت ارتقای دانش سرمایه‌گذاران بازار سرمایه برداشته است.
از زمان تاسیس واحد اموزش بورس کارگزاری آگاه، بیش از 400 هزار نفر در دوره‌های متفاوت آموزشی این کارگزاری شرکت کرده‌اند. برگزاری 5198 دوره آموزشی و 2262 همایش رایگان ورود به بورس از جمله فعالیت‌های آموزشی این مجموعه بورسی است.
آموزش بورس آگاه در تهران خلاصه نمی‌شود و شعبه‌های شهرستان این کارگزاری نیز اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزش بورس میکنند.
چکیده
آموزش بورس اولین گام برای ورود سرمایه‌گذار به بازار سرمایه است. وقتی فرد سهامدار آموزش کامل بورس را بگذراند و از تمام زوایای بازار مطلع شود؛ می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در این بازار اقدام کند.
آموزش کامل بورس می‌تواند پیش‌درآمد یک سرمایه‌گذاری موفق باشد. کارگزاری آگاه سعی داشته با شناسایی نقاط ضعف سهامداران، بهترین دوره‌های بورسی را برای آموزش متقاضیان در نظر بگیرد.
دیدگاه شما