مزایا و معایب حجم مبنا

دامنه نوسان قیمت سهام؛ راهی برای کنترل نوسان‌های شدید قیمت

راهنمای بارداری

در این مقاله رایگان به حجم مبنا در بورس و کاربردهای آن به زبان ساده می‌پردازیم؛ + با فیلم آموزش حجم مبنا و مثال‌های کاربردی آن، یادگیری این موضوع مهم را به صورت تصویری آموز

حجم مبنا چیست؟ و چه کاربردی در بورس دارد؟

در این مقاله رایگان به حجم مبنا در بورس و کاربردهای آن به زبان ساده می‌پردازیم؛

+ با فیلم آموزش حجم مبنا و مثال‌های کاربردی آن، یادگیری این موضوع مهم را به صورت تصویری آموزش می‌دهیم.

در این مقاله قصد داریم تمامی نکات حجم مبنا از جمله

• حجم مبنا چیست
• چرا حجم مبنا در سهام‌های مختلف فرق دارد
• حجم مبنا در عرضه اولیه
• حجم مبنا در بازار فرابوس

و هرآنچه یک شخص در مورد حجم مبنا نیاز دارد را به صورت جامع به آن می‌پردازیم.

تا پایان این مقاله از فرانش با ما همراه باشید، تا شما هم به‌صورت حرفه‌ای و کامل، با تابلوخوانی بورس، آشنا شوید.

شما می‌توانید سرفصل مدنظر خود برای یادگیری را مزایا و معایب حجم مبنا از فهرست محتوای این مقاله انتخاب کنید تا به قسمت مربوطه هدایت شوید.

فیلم حجم مبنا در بورس رایگان

برای مشاهده فیلم حجم مبنا در بورس روی عکس زیر کلیک کنید و منتظر بمانید.

برای پخش شدن فیلم، روی عکس بالا کلیک کنید و منتظر بمانید.

حجم مبنا در بورس چیست؟

حجم مبنا در بورس به معنای حداقل برگه سهامی است که در روز باید دادوستد شود.

در بورس اگر سهامی رشد یا ریزش بکند باید حتما معامله انجام شود و سهام شرکت خرید و فروش شود. در واقع طوری نباشد که سهام شرکت رشد کند، ولی هیچ برگه سهامی دست به دست نشده باشد.

حجم مبنا به این شکل است که در هر شرکت یک مقدار معین سهام اعلام می‌کنند و باید در روز حداقل به این مقدار سهام معامله شود.

در صورتی که هیچ گونه آشنایی با علم بورس را ندارید:

آموزش تابلو خوانی بورس با فیلم آموزش رایگان را مشاهده کنید.

حجم مبنا در تابلوخوانی

حجم مبنا در تابلو خوانی باعث می‌شود سهام‌ها به صورت معقول نوسان کنند.

در تابلوی بورس، هر سهامی را که نگاه کنید حجم مبنا برای آن تعریف شده است که باعث می‌شود قیمت سهام شرکت به صورت معقول نوسان کند. همچنین باعث می‌شود دستکاری در قیمت سهام اتفاق نیفتد. اگر سهام شرکت رشد یا ریزش داشته باشد همراه با معامله باشد.

حجم مبنا و قیمت پایانی

اگر به اندازه حجم مبنا در بورس معامله نشود قیمت پایانی سهام تغییر نمی‌کند یا به مقدار کمی تغییر می‌کند.

قیمت پایانی، میانگین معاملات روزانه سهام شرکت، صفر کار سهام برای فردای معاملاتی آن است، محدوده نوسان فردا از قیمت پایانی محاسبه می‌شود.

اگر سهام به اندازه‌ی حجم مبنا معامله نشود قیمت پایانی سهام شرکت ثابت می‌ماند، به همین دلیل قیمت سهام نمی‌تواند تغییر کند.

اگر حجم معاملات روزانه سهام کمتر از حجم مبنا باشد به همان نسبتی که معامله شده است حجم مبنا تغییر می‌کند.

دوره‌های مرتبط در فرانش

آموزش جامع تابلوخوانی: انتخاب سهام، نوسان گیری + فیلترهای کاربردی

آموزش رایگان سرمایه گذاری در بورس

تحلیل تکنیکال به زبان ساده

تحلیل تکنیکال پیشرفته: اندیکاتورها

تحلیل تکنیکال حرفه‌ای (فیبوناچی و الیوت)

برای شروع موفق به بورس پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را با دقت بخوانید:

حجم مبنا در عرضه اولیه

اگر به اندازه حجم مبنا در عرضه اولیه معامله انجام نوشد باعث می‌شود هر روز 5 درصد رشد را نداشته باشد.

در بازار سرمایه عرضه اولیه یک هفته حتی یک ماه اول صف خرید است. و معمولا افرادی که عرضه اولیه خرید کرده‌اند تمایلی برای فروش ندارند.

به طور مثال در عرضه اولیه «امین» حجم مبنا 3میلیون 577 هزار برگه سهام است حجم معاملات سهام در آن روز 1 میلیون689 هزار برگه سهام بوده
به همین دلیل قیمت پایانی تقریبا 2 درصد رشد کرده است.

البته در عرضه اولیه معمولا حقوقی ها سعی می‌کنند به اندازه حجم مبنای سهام شرکت بفروشند تا عرضه اولیه رشد کند.

حجم مبنا و عدم عرضه در صف خرید

اگر سهام در صف خرید عرضه اولیه عرضه نشود حجم مبنا رشد نمی‌کند.

عدم فروش مردم یا حقوقی باعث می‌شود که حجم معاملات در عرضه اولیه کم باشد و سهام به اندازه حجم مبنا در صف خرید معامله نشود، به همین دلیل قیمت پایانی مثبت 5 نمی‌شود و به این معناست که سهام هر روز مثبت 5 درصد رشد نمی‌کند.

حجم مبنا یک

حجم مبنا یک به این معناست که سهام شرکت حجم مبنا ندارد.

سهام‌های که در قسمت حجم مبنا 1 نوشته می‌شد به معنای عدم وجود حجم مبنا در این سهام‌ها بود.

البته این قانون برای سالهای گذشته است و الان تمامی سهام‌ها حجم مبنا دارند

حجم مبنای چه سهام هایی یک است

زمانی که برای بازار فرابورس حجم مبنا تعریف نشده بود، حجم مبنای این سهام ها 1 بود.

1 بودن حجم مبنا به این معنا است که اگر یک برگه سهام در صف خرید یا صف فروش معامله شود قیمت پایانی نیز مثبت یا منفی 5 می‌شود.

و در اصطلاح گفته می‌شد این نماد‌ها حجم مبنا ندارند.

قانون جدید حجم مبنا در بورس

قانون حجم مبنا طبق جلسه سازمان بورس در تاریخ 12 اسفند 98 تغییر کرد.

با موافقت سازمان بورس قرار شد این حجم مبنا برای شرکت‌های فرابورسی 4در 10 هزار تعداد برگه سهام شرکت اعمال شود.

دوره‌های مرتبط در فرانش

تحلیل تکنیکال به زبان ساده

تحلیل تکنیکال پیشرفته: اندیکاتورها

تحلیل تکنیکال حرفه‌ای (فیبوناچی و الیوت)

آموزش جامع تابلوخوانی: انتخاب سهام، نوسان گیری + فیلترهای کاربردی

آموزش رایگان سرمایه گذاری در بورس

قانون جدید حجم مبنا

قانون جدید حجم مبنا تاثیر بسیار زیادی در بازار فرابورس و بازار پایه دارد

از مهم‌ترین نکات در قانون جدید ایجاد حجم مبنا برای سهام‌های فرابورسی و و بازار پایه فرابورس است.

معمولا سفته بازان و کسانی که قصد دارند سهام را بدون هیچ دلیل و با دست به دست کردن بالا ببرند و سود خوبی به دست بیاورند به سراغ سهام‌های کوچک می‌رفتند.

این سهام‌ها به علت کوچک بودن به راحتی و با پول کم می‌توانستند رشد کنند.

در قانون جدید سهام‌های فرابورسی و بازار پایه شامل حجم مبنا شدند تا دستکاری معاملت در این سهام‌ها اتفاق نیفتد.

همچنین حجم مبنای سهام‌های کوچک زیاد شد تا دستکاری در این سهام‌ها کم شود.

پیشنهاد فرانش به شما

مزایا و معایب حجم مبنا

از مزایای حجم مبنا می‌توان به جلوگیری از دستکاری در معاملات اشاره کرد. البته معایبی همچون آهسته شدن روند سهام را دارد.

مزایای حجم مبنا

از مزایای حجم مبنا می‌تواند به جلو گیری از رشد بی‌رویه بازار اشاره کرد.

قبل از ایجاد قانون حجم مبنا مخصوصا برای فرابورس و بازار پایه شاهد بودیم که برخی از این نماد‌ها رشد بسیار شارپی داشتند به این وجود که آن قیمت برای شرکت اصلا از لحاظ بنیادی و قیمتی توجیهی نداشت و سهام شرکت بعد از مدت کمی ریزش بسیار شارپی داشت.

کاملا مشخص بود که سهام شرکت را دستکاری کرده‌اند و با سفته بازی سهام شرکت رشد داشته است.

معایب حجم مبنا

از معایب حجم مبنا می‌توان به زیاد بودن این حجم برای سهام کوچک اشاره کرد.

سهام‌های کوچکی که معمولا معاملات زیادی ندارد با این قانون نوسان شرکت بسیار کند شده است.

دوره‌های مرتبط در فرانش

تحلیل تکنیکال به زبان ساده

تحلیل تکنیکال پیشرفته: اندیکاتورها

تحلیل تکنیکال حرفه‌ای (فیبوناچی و الیوت)

آموزش جامع تابلوخوانی: انتخاب سهام، نوسان گیری + فیلترهای کاربردی

آموزش رایگان سرمایه گذاری در بورس

اگر حجم مبنا پر نشود

اگر حجم مبنا در سهام پر نشود قیمت سهام تغییر کمتری می‌کنند.

در سهام هرچقدر حجم مبنا پر شود به همان اندازه قیمت پایانی رشد می‌کند.

به طور مثال اگر سهامی حجم مبنای آن 1 میلیون برگه سهام باشد اما فقط 500 هزار برگه سهام معامله شود قیمت پاینی نصف 5 درصد رشد می‌کند درواقع قیمت پایانی مثبت 2.5 می‌شود.

دراصل سهام شرکت نسبت به روز گذشته 2.5 درصد رشد کرده است.

طبقه بندی حجم مبنا

حجم مبنا در بازار فرابورس 50 میلیارد ریال است و در بازار پایه فرابورس متفاوت است.

در بازار پایه فرابورس در تابلوی زرد نارجی قرمز به ترتیب 5.10.20 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.

• حجم مبنا در تابلوی فرابورس بازار اول و دوم حداقل 50 میلیارد ریال
• حجم مبنا در تابلوی زرد فرابورس حداقل20 میلیارد ریال
• حجم مبنا در تابلوی نارنجی حداقل 10 میلیارد ریال
• حجم مبنا در تابلوی قرمز حداقل 5 میلیارد ریال است.

قبل از این قانون بازار فرابورس حجم مبنا نداشت و با این قانون تمامی سهام‌های فرابوس نیز حجم مبنا برای آنها لحاظ شد.

امروزه تمامی سهام‌های بازار سرمایه دارای حجم مبنا می‌باشند.

پیشنهاد فرانش برای یادگیری و ورود به دنیای بورس

دوره‌های آموزشی آقای مرتضی علی یاری که از مدرس‌های قدیمی و برجسته فرانش هستند، پیشنهاد می‌شود.

دامنه نوسان قیمت سهام؛ راهی برای کنترل نوسان‌های شدید قیمت

دامنه نوسان قیمت سهام؛ راهی برای کنترل نوسان‌های شدید قیمت

همه افرادی که در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند یا قصد سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را دارند، ابتدا به این فکر می‌کنند که از سرمایه‌گذاری خود چقدر می‌توانند سود کنند. در بورس ایران برای پاسخ به این سوال ابتدا باید با مفهوم دامنه نوسان قیمت آشنا شوید. دامنه نوسان بازه‌ای است که برای رشد یا افت قیمت یک سهام طی یک روز تعیین شده است. میزان این دامنه تغییرات قیمت در بورس اوراق بهادار تهران از ۵- تا ۵+ درصد بود اما هم‌اکنون و به طور موقت بازه آن به ۲- تا ۶+ تغییر کرده است. تعیین چنین بازه‌ای از نوسان شدید قیمت جلوگیری کرده و هیجانات سرمایه‌گذاران را کنترل می‌کند.

بروز نوسان‌­های زیاد قیمتی در بازار سرمایه که توسط فعالان بازار و میزان عرضه و تقاضا ایجاد می‌­شود، اجتناب‌ناپذیر است. یکی از وظایف مهم ناظر بازار، نظارت و کنترل همین نوسان­‌های زیاد است. تعیین دامنه نوسان نیز یکی از تدابیری است که برای مهار نوسان‌های شدید و کنترل آن‌ها در نظر گرفته شده است.

مفهوم دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟

امروزه به دلیل تنوع بازارهای سرمایه‌گذاری، مردم می‌­توانند در میان بازارهای موجود، برای سرمایه‌گذاری خود دست به انتخاب بزنند. بورس اوراق بهادار یکی از زیر مجموعه‌­های بازارهای مالی است. پیچیدگی و ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار نسبت به سایر انوع بازارهای مالی بیش­تر است. به همین خاطر باید توسط نهاد نظارتی، محدودیت­‌هایی برای آن در نظر گرفته شود. یکی از این عوامل که در بورس‌های سهام تحت نظارت قرار می‌گیرد، دامنه نوسان قیمت سهم است. برای کنترل نوسانات قیمت بازار، از ابتدای شروع معاملات و فعالیت در بازار بورس برای قیمت سهم، دامنه نوسان تعریف و بر آن اعمال می‌­شود.

طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، در هر روز کاری برای سهام، یک بازه مجاز قیمتی تعیین می­‌شود که بالاترین و پایین‌­ترین قیمتی است که یک سهم می‌­تواند در روز داشته باشد. از جمله دلایل وضع چنین دامنه‌ای می‌توان به کنترل قیمت سهم و کاهش هیجانات سهامداران و جلوگیری از تقابل عرضه و تقاضا اشاره کرد.

دامنه نوسان در بورس‌های دیگر کشورهای جهان

دامنه نوسان قیمت سهم در بورس‌های سهام بسیاری از کشورهای دنیا تعیین می‌شود. از جمله کشورهایی که محدودیت دامنه نوسان را در بورس‌های خود اعمال می‌کنند می‌توان به آرژانتین، بلژیک، ژاپن، فرانسه، مصر، مالزی، فیلیپین، اتریش،فنلاند، هند و ترکیه اشاره کرد. البته دامنه مجاز تغییرات قیمت در برخی از این کشورها کمتر و در برخی بیشتر است. برای مثال دامنه نوسان در ژاپن از ۱۰ تا ۶۰ درصد است. اما در فیلیپین این میزان ۴۰ تا ۵۰ درصد و در فرانسه ۱۰ تا ۲۰ درصد است. ترکیه، اتریش و مصر نیز دامنه نوسان ۵ درصدی دارند.

محدودیت دامنه مجاز تغییر قیمت سهام اما در همه کشورها وجود ندارد. مثلا قیمت سهام در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و برزیل می‌تواند بدون محدودیت رشد یا افت داشته باشد. بنابراین بورس نیویورک و نزدک که مهم‌ترین بورس‌های سهام دنیا هستند و در آمریکا واقع شده‌اند، محدودیت دامنه نوسان ندارند. به چنین حالتی اصطلاحا دامنه نوسان آزاد گفته می‌شود.

بیشتر بخوانید

تعیین دامنه مجاز نوسان قیمت چه مزایا و معایبی دارد؟

مزایا

• جلوگیری از دست­کاری قیمت توسط سهامداران بزرگ
• کشف قیمت واقعی سهم که به سهامدار فرصتی می­‌دهد تا ارزش سهم و قیمت واقعی آن را بررسی نماید
• جلوگیری از ایجاد تغییرات ناگهانی و کاهش تلاطم‌های بازار با محدود کردن تغییرات قیمت سهم در روز

معایب

• در نظر گرفتن دامنه مجاز نوسان، از عبور قیمت سهم از حد خاصی جلوگیری می­‌کند. این امر باعث می­‌شود که در روزهایی که سهم از حالت توقف به مجاز تغییر می­‌کند و امکان ایجاد تلاطم وجود دارد، این تلاطم به روز­های معاملاتی دیگر نیز انتقال یابد.
• تاخیر در کشف قیمت سهم. ممکن است در یک روز، اطلاعاتی مرتبط با سهم انتشار یابد که برای سهام­داران و معامله­‌گران جذابیت داشته باشد و موجب افزایش تقاضا شود. اما در همان روز قیمت سهم نمی­‌تواند بیش از دامنه مشخص شده، افزایش یابد. به همین خاطر ممکن است قیمت روز سهم، قیمت واقعی آن نباشد.

استثنائات دامنه نوسان

تعیین دامنه مجاز نوسان برای سهم، به طور روزانه انجام می­‌شود اما در برخی از روزهای خاص – برای مثال رخ دادن رویداد­های مهم برای شرکت – قانون دامنه مجاز تغییرات قیمت برداشته می­‌شود و سهم می­‌تواند خارج از محدودیت قیمت مجاز تعیین شده و بدون نوسان معامله شود.

عواملی که می­‌توانند باعث برداشته شدن دامنه مجاز قیمت سهم در روز شوند:

• بازگشایی سهام بعد از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود
• بازگشایی سهام پس از مجمع فوق‌العاده به منظور کاهش یا افزایش سرمایه
• بازگشایی سهام پس از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم به شرط آنکه از ۲۰ درصد بیشتر باشد

بیشتر بخوانید

مفهوم حجم ‌مبنا

حجم مبنا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتواند براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد. هدف از تعیین حجم مبنا کنترل نوسانات قیمت تحت تاثیر حجم معاملات است. در واقع برای اطمینان سهامدار از اینکه تغییر قیمت سهام قابل اطمینان است، منطقی است که تعداد بالای سهام در قیمت جدید معامله شود. در غیر این صورت تنها با خرید و فروش یک سهم در تعداد پایین حجم معاملات و در قیمت­‌های غیرمتعارف می‌توان قیمت و نوسان کاذب برای سهام به وجود آورد.

قیمت و تعداد سهام منتشر شده دو عاملی هستند که برای تعیین حجم مبنای شرکت­‌های بورسی حائز اهمیت هستند. به همین خاطر هر گونه تغییر در این دو عامل بر تعیین دامنه نوسان سهم تاثیرگذار است. برای مثال، با افزایش قیمت سهم، حجم مبنا کاهش می­‌یابد. اگر تعداد سهام معامله شده در روز از حجم مبنا کم­تر باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت سهم نیز کاهش می‌­یابد.

اگر دوست دارید درباره حجم مبنا و اهمیت آن اطلاعات بیشتری به دست آورید، می‌توانید مقاله «حجم مبنا چیست و چه مزایایی دارد؟» را بخوانید.

دامنه نوسان بازار بورس تهران

در بازار بورس و اوراق بهادار تهران، دامنه مجاز نوسان قیمت سهم نسبت به قیمت پایانی روز قبل آن از ۵- تا ۵+ درصد در نظر گرفته می­‌شد اما در حال حاضر این میزان به طور موقت به ۲- تا ۶+ درصد تغییر یافته است. یعنی قیمت سهم نهایتا می‌تواند به میزان ۶ درصد افزایش یا ۲ کاهش داشته باشد. نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که برای حق تقدم­‌ها، این دامنه دو برابر دامنه مجاز خود سهم در نظر گرفته می‌­شود. یعنی اگر شرکتی که در بورس پذیرفته شده و دامنه مجاز تغییرات قیمتی آن در حالت عادی ۵ درصد است، برای افزایش سرمایه حق تقدم سهام منتشر کند، دامنه نوسان قیمت این برگه‌های حق تقدم ۱۰ درصد خواهد بود.

دامنه نوسان بازار فرابورس

درصد دامنه نوسان برای سهام شرکت­‌های فرابورسی همانند سهام شرکت­‌های بورسی است اما این دامنه در بازار پایه فرابورس با سایر محدودیت‌های تغییرات قیمتی متفاوت است. برای آن که با ساختار بازار فرابورس ایران آشنا شوید، می‌توانید مقاله «فرابورس چیست؟» را مطالعه کنید.

دامنه نوسان بازار پایه فرابورس

دامنه نوسان سهام در بازار پایه فرابورس با دامنه مجاز قیمت سهام بازارهای بورس و فرابورس یکسان نیست.

در سال ۱۳۹۸، برای شفافیت بیشتر اطلاعاتی در بازار پایه، قوانینی اعمال شد که به موجب آن بر اساس شرایط پذیرش شرکت­‌ها در بازار پایه برای هر کدام دامنه متفاوتی در نظر گرفته شد و سهام شرکت­‌ها در در سه تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز قرار گرفتند.

دامنه مجاز قیمت برای شرکت‌هایی که در تابلوی زرد درج شده‌اند ۳ درصد، در تابلوی نارنجی ۲ درصد و در تابلوی قرمز ۱ درصد است.

جمع‌بندی

برای جلوگیری از افزایش یا کاهش بیش از حد قیمت سهام در روزهای معاملاتی، در بسیاری از بورس‌­های جهان، محدودیت دامنه نوسان بر قیمت سهام اعمال می­‌شود. در بورس تهران نیز از سال ۱۳۸۷ این قانون اجرایی شد. اعمال این دامنه مجاز قیمت از تصمیمات هیجانی و عجولانه و غیرمنطقی سرمایه‌گذاران و نوسان‌­های زیاد جلوگیری می­‌کند. این کار منجر به ایجاد ثبات در بازار می­‌شود. محدودیت دامنه تغییرات قیمت البته معایبی هم دارد. برای مثال در شرایطی که تقاضا برای سهم زیاد می‌شود، ممکن است کشف قیمت واقعی آن چندین روز طول بکشد.

صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس یا صندوق ETF چیست؟

صندوق ETF چیست؟ صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) را می‌توان مؤلفه‌ی ارزشمندی در سند دارایی هر سرمایه‌گذار (از مدیران مالی پیچیده‌ترین سازمان‌ها گرفته تا یک سرمایه‌گذار مبتدی که تازه کار خود را شروع کرده‌ است) قلمداد کرد. برخی از سرمایه‌گذاران صندوق‌های قابل معامله‌ی بورس را در کانون سند دارایی خود قرار می‌دهند و بر آن تمرکز ویژه می‌کنند بنابراین می‌توانند با تعداد محدودی از ETF به سند دارایی خود تنوع ببخشند. سایر سرمایه‌گذاران از ETFها برای تکمیل کردن سند دارایی موجود خود استفاده می‌کنند و بر ETFها برای اجرای راهبردهای پیچیده‌ی سرمایه‌گذاری تکیه خواهند کرد. اما همان‌طور که در هر ابزار سرمایه‌گذاری دیگری صدق می‌کند در اینجا هم برای اینکه واقعا سود و منفعتی از ETF نصیب سرمایه‌گذار شود، باید درک مناسب و خوبی از آن داشت و به‌طور مناسب استفاده کرد. با ما همراه باشید تا با صندوق‌های قابل معامله در بورس و تفاوت آنها با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک عادی، بیشتر آشنا شوید.

حتما بخوانید:

درک چگونگی کار اکثر صندوق‌های قابل معامله در بورس ساده است. یک ETF در بازار بورس مانند سهام معامله می‌شود و شبیه صندوق سرمایه‌ گذاری مشترک است. عملکرد آن یک شاخص مبنا را ردیابی می‌کند. ETF طوری طراحی شده است تا از این شاخص مبنا تقلید کند. فرق بین ساختار ETF و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مبین بخشی از مشخصات مختلف سرمایه‌گذاری است. سایر تفاوت‌ها با نوع مدیریت تبیین می‌شوند. از آنجا که ETFها برای ردیابی شاخص طراحی شده‌اند، مدیریت آنها منفعلانه در نظر گرفته می‌شود؛ و این در حالی است‌ که اکثر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به‌طور فعال مدیریت می‌شوند.

از دیدگاه یک سرمایه‌گذار، سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و یک ETF که شاخص یکسانی را ردیابی می‌کنند، فرقی با هم ندارند. برای نمونه، عملکرد صندوق قابل معامله در بورس SPDR S&P 500 و یک صندوق شاخص با هزینه‌ی پایین مبتنی بر S&P 500 به لحاظ عملکرد، بسیار شبیه شاخص S&P 500 است.

با اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اکثر شاخص‌های اصلی را پوشش می‌دهند اما در عین حال صندوق‌های قابل معامله در بورس طیف وسیع‌تری از شاخص‌ها را پوشش داده و گزینه‌های بیشتری را برای سرمایه‌گذاری در اختیار سرمایه‌گذار ETF قرار می‌دهند. حال آن که این اتفاق برای فردی که در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند رخ نخواهد داد.

پیش‌زمینه

ETFها در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، پدیده‌ی نسبتا جدیدی هستند. گرچه نخستین ETFها شاخص‌های وسیع بازار را ردیابی می‌کردند اما ETFهای جدیدتر طوری طراحی شده‌اند تا بخش‌ها، درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری‌های جهانی، ارز و کالاها را نیز ردیابی کنند.

ETFها نشان‌دهنده‌ی سهمی از مالکیت اعتبار سرمایه‌گذاری واحد (UIT) هستند که اسناد دارایی سهام، اوراق قرضه، ارزها و کالاها را در اختیار دارد. ETFها را اغلب با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مقایسه می‌کنند:

• یک ETF مانند صندوق سرمایه‌گذاری مشترک یک ساختار سرمایه‌گذاری است که با جمع‌آوری دارایی‌های سرمایه‌گذاران خود و همچنین استفاده از مدیران حرفه‌ای، نسبت به سرمایه‌گذاری بر روی این پول‌ها اقدام می‌کند تا اهدافی که به‌روشنی معین شده‌اند را تأمین کند. از میان این اهداف می‌توان به درآمد جاری یا افزایش سرمایه اشاره کرد. آنها مانند یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دارای یک اطلاعیه نیز هستند. یک ETF اطلاعیه را به خریدار تحویل می‌دهد یا سندی را تحت عنوان شرح‌حال محصول در اختیار سرمایه‌گذاران می‌گذارد که اطلاعات کلیدی را در مورد ETF به‌طور خلاصه ارائه کرده است.
• یک سرمایه‌گذار که در صندوق سرمایه‌گذاری مشترک فعالیت می‌کند به‌طور مستقیم به میزان خالص ارزش دارایی (NAV) که در انتهای هر روز کاری محاسبه می‌شود از صندوق خریداری می‌کند. سرمایه‌گذاری مزایا و معایب حجم مبنا که یک ETF می‌خرد، سهم‌های بازار بورس را در فرایندی شبیه به خرید یا فروش هر سهام دیگری خریداری می‌کند. گرچه اکثر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به‌طور فعالانه مدیریت می‌شوند اما تعداد قابل توجهی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وجود دارند که به‌طور منفعلانه مدیریت می‌شوند و برای ردیابی شاخص‌های معینی طراحی شده‌اند. تعداد اندکی از ETFها که به‌طور فعال مدیریت می‌شوند هم وارد بازار شده‌اند.
• فرایند خلق و بازخرید سهام ETF دقیقا نقطه مقابل فرایند خلق و بازخرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است. هنگام سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران هر مبلغ را به شرکت صندوق ارسال می‌کنند و شرکت هم از آن پول برای خرید اوراق بهادار و صدور سهم‌های اضافی صندوق استفاده می‌کند. وقتی سرمایه‌گذاران بخواهند سهم‌های صندوق سرمایه‌گذاری خود را بازخرید کنند، سهم‌ها در ازای پول به شرکت صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بازگردانده می‌شوند. اما خلق یک ETF در بردارنده‌ی پول و وجه نقد نیست.

ایجاد صندوق

ETFها اوراق بهاداری هستند که حق قانونی مالکیت بخشی از سبد اوراق سهام را تصریح می‌کنند. خلق یک ETF در آمریکا مستلزم این است که مدیر صندوق، برنامه‌ی جامعی را به کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) تقدیم کند. این برنامه مجموعه‌ای از راهکارها و ترکیب‌بندی ETF را بیان می‌کند.

معمولا، تنها شرکت‌های بزرگ مدیریت پول که در شاخص‌گذاری دارای تجربه هستند می‌توانند ETFها را خلق و مدیریت کنند. این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاران بزرگ، صندوق‌های بازنشستگی و مدیران پولی در سراسر جهان که دارای حجم عظیمی از پول (که برای خلق ETF نیاز است) ارتباط دارند. این شرکت‌ها با به صف کشیدن مشتریان، خواه سازمانی یا خُرد، برای خرید ETF تازه وارد شده ایجاد تقاضا می‌کنند.

ایجاد صندوق ETF به‌طور رسمی با یک مشارکت‌کننده‌ی دارای اختیار قانونی، شروع خواهد شد. به این مشارکت‌کننده‌ی با اختیار قانونی، سازنده‌ی بازار یا متخصص هم اطلاق می‌شود. این دلالان معمولا سبد مناسبی از سهم را تهیه می‌کنند که برای خرید ۱۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ سهم ETF کافی باشد. سبد سهام به بانک نگهدارنده‌ای ارسال می‌شود که از قبل تعیین شده است و آن بانک هم سهام ETF را به سازنده‌ی بازار جهت حفاظت می‌فرستد. حداقل اندازه‌ی سبد واحد «خلق» نام دارد.

بازخرید

برای بازخرید سهم‌ها، یک مشارکت‌کننده‌ی با اختیار قانونی یا مجاز، بخش بزرگی از ETF را می‌خرد، آن را به بانک نگهدارنده می‌فرستد و معادل همان، سبدی از سهام تکی را دریافت می‌کند. این سهام را می‌توان بعدا در بازار بورس فروخت، گرچه آنها معمولا به مؤسسه‌ای بازگردانده می‌شوند که سهام را قرض داده است.

به‌طور نظری، یک سرمایه‌گذار می‌تواند یک ETF را به دو طریق واگذار کند:

• با تقدیم سهم‌ها به صندوق ETF در ازای سهم‌های مبنا، ETF را بازخرید کند؛
• ETF را در بازار ثانویه به فروش برساند.

در عمل، سرمایه‌گذار می‌تواند مورد دوم را انجام بدهد. به‌خاطر محدودیت‌هایی که در بازخرید سهام ETF وجود دارد، ‌آنها را نمی‌توان صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نامید.

آربیتراژ

یکی از ویژگی‌های مهم یک ETF فرصت آربیتراژ است. وقتی قیمت ETF از خالص ارزش دارایی (NAV) سهام منحرف می‌شود، مشارکت‌کنندگان می‌توانند وارد عمل شوند و از تفاضل‌ها سود ببرند. اگر سهم‌های ETF با قیمتی پایین‌تر از خالص ارزش دارایی معامله شوند آنگاه آربیتراژکنندگان سهم‌های ETF را در بازار آزاد می‌خرند. آربیتراژکنندگان واحدهای خلق را شکل خواهند داد سپس واحدهای خلق را به بانک نگهدارنده بازخرید خواهند کرد، اوراق بهادار مبنا را دریافت خواهند کرد و آنها را در ازای دریافت سود خواهند فروخت. اگر سهم‌های ETF به قیمتی بالاتر از خالص ارزش دارایی معامله شود، آربیتراژکنندگان اوراق بهادار مبنا را در بازار آزاد خواهند خرید، آنها را برای واحدهای خلق بازخرید خواهند کرد و سپس سهم‌های ETF را به‌ازای دریافت سود خواهند فروخت. کنش‌های آربیتراژکنندگان باعث می‌شود قیمت‌های ETF بسیار نزدیک خالص ارزش دارایی اوراق بهادار مبنا نگه داشته شود.

ویژگی‌ها

اکثریت قریب به اتفاق صندوق‌های قابل معامله در بورس برای ردیابی شاخص طراحی شده‌اند و از این‌رو عملکردشان نزدیک به عملکرد یک صندوق سرمایه‌گذاری شاخص است، اما تشابه آنها دقیق نیست. به‌خاطر تفاوت در ترکیب‌بندی، نرخ مدیریت، مخارج و جا‌به‌جایی سود سهام ممکن است خطای ردیابی یا تفاوت بین بازده یک صندوق و بازده شاخص ایجاد شود.

خرید و فروش ETFها می‌تواند برای سرمایه‌گذار خُرد خوب باشد

ETFها به‌طور مداوم قیمت‌گذاری می‌شوند؛ آنها را می‌توان در بازار بورس در طول روز کاری و تجاری، خرید و فروش کرد. از آنجا که ETFها مانند سهام معامله می‌شوند، می‌توان مانند سهام آنها را سفارش داد؛ سفارش‌هایی نظیر سفارش به قیمت معین، سفارش زیان‌گریز و … همچنین می‌توان آنها را به‌صورت کوتاه فروخت. صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی بر اساس خالص ارزش دارایی‌ها در انتهای روز، خرید و بازخرید می‌شوند. ETFها در بازار بورس به قیمت‌های بازار، خرید و فروش می‌شوند؛ قیمت‌هایی که شبیه خالص ارزش دارایی‌هاست ولی از آن مستقل است. اما آربیتراژکنندگان باید مطمئن شوند که قیمت‌های ETFها بسیار نزدیک به خالص ارزش دارایی‌های اوراق بهادار مبنا نگه داشته ‌شود.

گرچه یک سرمایه‌گذار می‌تواند کم‌ترین سهم از ETF را خریداری کند، اما اکثرا در سطح وسیع (Board Lot) می‌خرند. هر چیزی که کم‌تر از Board Lot خریده شود هزینه را برای سرمایه‌گذار افزایش خواهد داد. هرکسی، فارغ از اینکه در کجای جهان به معامله و تجارت می‌پردازد می‌تواند هر ETF را خریداری کند. این ویژگی نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مزیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران دارد چرا که صندوق‌های سرمایه‌گذاری را معمولا می‌توان فقط در کشوری که ثبت شده‌اند خریداری کرد.

نوع پرداخت سود سهام

هر ETF معمولا سود سهامی را که از سهام مبنا دریافت شده‌ است در هر فصل پرداخت می‌کند. هرچند، سهام مبنا سود سهام را در سراسر فصل پرداخت می‌کنند. از این جهت، این صندوق‌ها می‌توانند به‌مدت بیشتری در طول فصل پول را نگه دارند، با اینکه شاخص محکی مبنا از پول تشکیل نشده است. با داشتن ETFهایی که سود سهام پرداخت می‌کنند، درست مانند سود سهام عادی، پول سر از حساب دلالی شما درخواهد آورد. اگر می‌خواهید آن پول را مجددا سرمایه‌گذاری کنید، باید خرید دیگری انجام بدهید.

مزایای مالیاتی

از آنجا که ETFها شاخص اسناد دارایی‌ای هستند که به‌صورت منفعلانه مدیریت می‌شوند، نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری عادی، مزایای مالیاتی بیشتری دارند. آنها به‌خاطر پایین‌ بودن گردش اوراق بهادار، درآمد سرمایه‌ای بیشتری تولید می‌کنند و در مقایسه با آن‌ دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری که به‌طور فعال مدیریت می‌شوند، درآمد سرمایه‌ای کم‌تری را تحقق خواهند بخشید. یک ETF شاخص فقط اوراق بهادار را برای نشان دادن تغییرات در شاخص مبنای خود می‌فروشد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی این درآمدهای سرمایه‌ای تحقق‌نایافته را به موازات افزایش ارزش سهام سند دارایی انباشته می‌کنند. وقتی صندوق آن سهام را می‌فروشد، سود سرمایه را به نسبت مالکیت سرمایه‌گذاران بین آنها توزیع می‌کند. این فروش منجر به مالیات بیشتری برای مالکان صندوق‌های سرمایه‌داری خواهد شد.

شفافیت

همان‌طور که قبلا اشاره شد، ETFها برای تکرار عملکرد شاخص یا کالای مبنای خود طراحی شده‌اند. سرمایه‌گذاران همواره می‌دانند دقیقا چه دارند می‌خرند و می‌توانند ببینند که دقیقا چه چیزی ETF را تشکیل می‌دهد. قیمت‌ها به‌طور روشن مشخص شده‌اند. از آنجا که صندوق‌های سرمایه‌گذاری تنها دو بار در سال باید هلدینگ‌های خود را گزارش بدهند، وقتی شما یک صندوق سرمایه‌گذاری می‌خرید، آنچه که به‌دست می‌آورید ممکن است چندان شفاف و مشخص نباشد.

قیمت و کمیسیون

یکی از ویژگی‌های ETFها، مخصوصا در مقایسه با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک سنتی، پایین بودن قیمت سالانه‌شان است. ماهیت منفعلانه‌ی سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، کاهش مخارج بازاریابی، توزیع و حسابداری، همه و همه به این پایین بودن مبلغ کمک می‌کنند. هرچند، سرمایه‌گذاران فردی باید برای خرید و فروش سهم‌های ETF کمیسیون دلالی پرداخت کنند؛ این امر ممکن است هزینه‌ی سرمایه‌گذاری در ETF را برای سرمایه‌گذارانی که مکررا به معامله می‌پردازند افزایش بدهد.

گزینه‌ها

تعدادی از ETFها دارای گزینه‌هایی هستند که می‌توان آنها را معامله کرد. می‌توان از آنها برای خلق راهبردهای متفاوت سرمایه‌گذاری در ارتباط با ETF مبنا استفاده کرد. این امر این امکان را برای سرمایه‌گذاران ETF فراهم می‌کند تا در اسناد دارایی خود از اهرم عملیاتی و مالی استفاده کنند.

بازار فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

احتمالا شما هم نام بازار فرابورس زیاد به گوشتان خورده باشد، بازاری که به عنوان یکی از انواع بازارهای بورس در ایران فعالیت می‌کند و البته تفاوت‌هایی با بورس اوراق بهادار دارد. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

بورس و فرابورس ، گزینه‌هایی جذاب برای سرمایه‌گذاران

چند سالی است که اغلب مردم بنا به شرایط اقتصادی، جهت حفظ ارزش سرمایه خود دست به فعالیت‌های اقتصادی و شبه اقتصادی می‌زنند که در این بین یکی از بهترین روش‌ها، ورود به بازار سرمایه است. بورس و فرابورس هر دو زیر مجموعه‌ای از بازار سرمایه هستند.

همین اول بطور خلاصه می‌توان گفت شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار را ندارند، در بازار فرابورس به معامله سهام خود می‌پردازند. برای ورود به بحثِ تفاوت این دو بازار سرمایه، ابتدا بهتر است هر یک از این دو را بشناسیم.

بازار بورس چیست؟

اقتصاددانان، در تعریف بورس، آن را بازاری می‌دانند که قیمت‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود. در ایران و در بحث آموزش بورس ما سه نوع بازار بورسی داریم: بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی.

به بورسی که در آن دارایی ‌های مالی یا به عبارتی دارایی‌های کاغذی (اسنادی مثل سهام و اوراق مشارکت) معامله می‌شود، بورس اوراق بهادار؛ و به بورسی که در آن ثروت‌های واقعی یا محصولات فیزیکی خرید و فروش می‌شود، بورس کالا اطلاق می‌شود. بورس انرژی هم به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد.

البته مدل دیگری از بورس نیز به اسم بورس ارز رایج است که اگرچه در ایران این بورس راه نیافتاده است، اما باید بدانید که در آن‌جا، ارز رایج سرزمین‌ها معامله می‌‌شود.

در مقاله «آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس» مفصلا درمورد اینکه بورس چیست و چه ساز و کاری دارد صحبت کردیم.

تعریف بازار فرابورس چیست؟

دومین بازار سرمایه ایران با نام فرابورس به انگلیسی: Over the Counter Market (به اختصار OTC) در ابتدای آبان‌ماه سال 1387 با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت.

فرابورس همانند بورس یک بازار است که در آن سهام شرکت‌ها خرید و فروش شده و براساس عرضه و تقاضا قیمت گذاری می‌شود. با این تفاوت که به دلیل راحت‌تر بودن فرایند پذیرش و خرید و فروش در آن، شرکت‌‌های کوچک هم می‌توانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت طیف وسیعی از بنگاه های اقتصادی به منظور تامین مالی از طریق بازار سرمایه است؛ از این رو رویه های پذیرش شرکت ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ای در فرابورس رقم خورده است که شرکت ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و بتوانند از تمامی مزایای شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.

فرابورس به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه کشور، ابزارهای تامین مالی متنوعی را برای بنگاه های اقتصادی فراهم آورده و بر اساس شرایط فعالیت هر بنگاه، گزینه های مناسبی را به منظور بهره مندی حداکثری از مزایای بازار سرمایه پیشنهاد می کند.

وجود فرابورس موجب یکپارچه شدن و هدایت قسمتی از بازار سرمایه که زمینه ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می‌خواهند سریع‌تر به بازار ورود پیدا کنند، شده است. راحت‌تر بودن شرایط پذیرش در این بازار سبب شده دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها کاهش یابد.

قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

فرابورس برای عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار، هفت بازار با نام‌های بازار یک، بازار دو، بازار سه(عرضه)، بازار ابزار نوین مالی، بازار پایه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط دارد که در ایران بازار یک، دو و پایه رایج هستند.

آیا خرید سهام در بازار بورس و فرابورس تفاوتی دارد؟

خرید و فروش در بورس به واسطه کارگزاران (نقش نماینده خریدار و یا فروشنده) که متولی اصلی انجام خرید و فروش در این بازار محسوب می شوند انجام می‌گردد،

در فرابورس نیز کارگزاران مسئولیت انجام خرید و فروش‌ها را بر عهده دارند. در این بازار کارگزاران حکم واسطه بین خریدار و فروشنده داشته و کلیه معاملات سهام و اوراق بهادار در فرابورس از طرف آن‌ها انجام می شود.

معاملات سهام در بازار فرابورس هم از شنبه تا چهارشنبه، ساعت 9 صبح تا 12:30 انجام می‌شود. البته از ساعت 8.30 تا 9 صبح، زمان پیش‌گشایش بازار است و امکان سفارش‌گذاری وجود دارد.

بنابراین این نکته این گفتنی است که شما با دریافت کد معاملاتی از یک کارگزاری، هم می‌توانید در بازار بورس و هم در فرابورس مشغول به معامله سهام شوید. به عبارت دیگر، سهام شرکت‌های فرابورسی و بورسی با یک کدمعاملاتی قابل خرید و فروش است. برای یک سرمایه‌گذار فرآیند خرید و فروش سهام در بورس و فرابورس تفاوتی ندارد.

تفاوت بازار بورس و بازار فرابورس چیست؟

تفاوت های اصلی بازار بورس و فرابورس به شرح زیر است:

1. در واقع تفاوت اصلی بین بورس و فرابورس شرایط پذیرش شرکت‌ها در این دو بازار است. که در بورس شرایط سخت‌ گیرانه‌تر از فرابورس است.
2. قوانین سخت‌گیرانه بورس سبب شده که نمادهای پذیرفته شده در آن ریسک کمتری را نسبت به فرابورس متحمل شوند. کاهش ریسک در بورس همچنین بر نقد شوندگی و انتظارات آتی سهام تاثیرگذار است.
3. تقسیم بندی‌ بازارها در بورس و فرابورس متفاوت است. فرابورس دارای هفت بازار: اول، دوم، سوم (عرضه)، ابزارهای نوین مالی، پایه، شرکت‌های کوچک و متوسط و ابزار مشتقه است، اما بورس فقط دارای دو بازار اول و دوم است.
4. کارمزد خرید و فروش در فرابورس کمی کمتر از بازار بورس است.
5. دوره ثبت شرکت‌ها در فرابورس به علت ساده‌تر بودن شرایط پذیرش نسبت به بورس، کمتر است.

تا اواخر سال 98 یکی از تفاوت‌های بازار فرابورس با بورس نبود حجم مبنا در فرابورس بود. به تازگی قانون جدیدی تصویب شد که طبق آن به نمادهای فرابورسی هم حجم مبنا تعلق خواهد گرفت و دیگر نمی‌شود حجم مبنا را به عنوان تفاوت این دو بازار در نظر گرفت.

انواع بازارهای بورس و فرابورس

مهم‌ترین تفاوت میان بورس و فرابورس شرایط و فرآیند ثبت شرکت‌ها در این دو بازار است. بر این اساس بورس و فرابورس همانطور که گفته شد هریک به بازارهای مختلفی تقسیم می‌شوند، که این تقسیم‌بندی بصورت زیر است:

• بورس (بازار اول و دوم)
• فرابورس (بازار اول – بازار دوم – بازار سوم – بازار پایه – بازار ابزارهای نوین مالی، بازار مشتقه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط)

آشنایی با بازارهای فرابورس

بر اساس دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس، 7 بازار مجزا با کارکردهای متنوع برای پذیرش و معامله انواع اوراق بهادار و ابزار مالی در فرابورس ایجاد شده است.

متداول‌ترین بازاها در فرابورس ایران بازار اول، دوم و پایه هستند. که به همین ترتیب و براساس شرایط و قوانینی که دارند، ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. یعنی نمادهایی که در بازار اول فرابورس درج شده‌اند کم ریسک‌تر از نمادهای بازار دوم هستند و به همین ترتیب نمادهای بازار اول و دوم ریسک کمتری نسبت به بازار پایه دارند. در ادامه هریک از این بازارها را شرح می‌دهیم.

• در بازارهای اول، دوم و بازار شرکت های کوچک و متوسط، پذیرش و معاملات سهام شرکت های سهامی عام صورت می‌گیرد.
• در بازار سوم عرضه اوراق بهادار مانند سهام شرکت های سهامی، حق تقدم سهام، پذیره نویسی سهام و
  سایر اوراق بهادار انجام می گیرد.
• در بازار ابزارهای نوین مالی کلیه ابزارهای مالی که به تائید شورای عالی بورس رسیده قابل پذیرش و معامله است از جمله این ابزارها می‌توان به انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک اشاره کرد.
• بازار مشتقه نیز برای معاملات اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش ایجاد شده است.
• بازار پایه نیز در جهت برنامه های توسعه کشور ایجاد شده و براساس یکی از الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور است، که می‌گوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشد و باید پذیرش شود.

لازم به ذکر است بازار پایه که قبلا شامل بیش از 100 سهم در بازارهای پایه‌ الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم‌بندی جدید بیشتر تحت کنترل قرار می‌گیرد و به سه دسته تابلوی پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم شود.

تفاوت فرآیند پذیرش شرکت‌ها در بازارهای بورس و فرابورس

همانطور که گفتیم، شرایط ثبت شرکت‌ها در فرابورس ساده‌تر از بورس است تا شرکت‌هایی که امکان ثبت در بورس را ندارند، هم بتوانند در فرابورس درج نماد بشوند. قوانین و شرایط ثبت شرکت‌ها در بازارهای بورس و فرابورس به شرح جدول زیر است:

مزایای ثبت شرکت‌ها در بازار فرابورس چیست؟

طبق قوانین، همه مزایای موجود برای سازمان‌های پذیرفته‌ شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته‌ شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند، اما می‌توان به چند مورد به عنوان مزایای ثبت یک شرکت در فرابورس اشاره کرد:

تامین مالی:

مهم ترین کارکرد بورس هـای اوراق بهـادار، امکـان تـامین مـالی ارزان قیمـت و در دسـترس، از عمـوم مـردم و سرمایه گذاران است. شرکت های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار علاوه بر تامین مـالی از طریـق فـروش سهام خود، در صورت نیاز به منابع مالی جدید، امکان صدور سهام جدید و واگذاری آن به مردم را دارا هستند؛ منـابع مالی حاصل از افزایش سرمایه ارزان قیمت بوده و ریسک فعالیت شرکت را افزایش نمی‌دهد.

معافیت مالیاتی:

شرکت های پذیرفته شده در فرابورس ایران امکان برخورداری از معافیت مالیاتی تا 10 درصد درآمد خـود را پس از پذیرش و عرضه سهام در فرابورس دارا هستند.(شرکت های حاضر در بـازار پایـه از شـمول ایـن معافیت مستثنی هستند.)

تخفیف مالیات نقل و انتقال:

مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، 1.0 درصد ارزش معامله اسـت؛ این نرخ از مالیات 4 درصدی ارزش اسمی شرکت های خارج از بورس یا فرابورس به مراتب کمتـر بـوده و مطلوبیت بیشتری را برای سهامداران و سرمایه گذاران شرکت ها فراهم می‌آورد.

معرفـی شرکت بـه بـازار:

با توجه به انعکاس اخبار و قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در سایت رسـمی فرابـورس، رسـانه هـا و سایر پایگاه های اطالع رسانی ، نام و برند شرکت های حاضر در فرابورس به صـورت روزانـه منتشـر شـده و موجب معرفی شرکت به آحاد جامعه، سرمایه گذاران، مشتریان و سایر افراد ذینفع می شود.

شفافیت اطلاعاتـی:

با توجه به انعکاس اطالعات مالی شرکت های پذیرفته شده در سایت رسمی سازمان بورس و اوراق بهـادار و شرکت فرابورس ایران و دسترسی عموم عالقه مندان به اطلاعات قابل اتکا و استاندارد شـده، مخاطبـان شرکت افزایش یافته و افراد حقیقی یا حقوقی بیشتری به سرمایه گذاری در شرکت ترغیب می شوند.

کشف عادلانـه قیمت سهـام:

قیمت شناسایی شده در مبادالت سهام در بورس ها از برآیند عرضه و تقاضای سهام توسط عمـوم فعـالان بازار به دست می‌آید و قیمتی رسمی محسوب شده و مبنایی برای تعیین ارزش شرکت محسوب می شود.

وثیقه گذاری سهـام:

شبکه بانکی کشور، سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران را به عنـوان دارایـی قابل قبول به منظور وثیقه گذاری و اخذ تسهیلات به رسمیت می شناسد؛ از ایـن رو سـهامداران عمـده و سایر سهامداران شرکت ها می توانند از طریق توثیق سهام شرکت مورد نظر خود، نسبت بـه اخـذ تسـهیلات اقدام کنند.

امکان توزیع اوراق بهادار در بازار ابزار نوین مالی:

شرکت‌‌های فعال در فرابورس این امکان را دارند تا منابع مالی طرح‌های دلخواه خود را تا سقف ۶۰ درصد سرمایه‌گذاری در طرح پروژه، توسط توزیع اوراق تامین کنند.

علاوه بر موارد مذکور، با توجه به دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، اسناد و مدارک مورد نیاز برای پذیرش در فرابورس نسبت به مدارک الزم برای پذیرش در بورس کمتر بوده و این مهم به طرز محسوسی دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها را کاهش می‌دهد.

مزایای بازار فرابورس برای سرمایه گذاران چیست؟

فرابورس سرمایه گذاران خود را از بسیاری از مزایای بورس مانند: شفافیت و اعتبار قیمت سهام، نظارت دقیق توسط سازمان بورس، شفافیت مکانیسم عرضه و تقاضا در قیمت سهام، سرمایه‌گذاری امن و مطمئن، امکان سرمایه گذاری با مبالغ کم و نقدشوندگی خوب بهره‌مند می‌کند.

از دیگر مزایای سرمایه گذاری در فرابورس می‌توان به کمتر بودن کارمزد خرید و فروش سهم فرابورسی نسبت به سهام بورسی اشاره کرد.

مزیت مهم دیگر آن کاهش مالیات نقل و انتقال سهام آنها می باشد. در حقیقت در معامله یک سهم در نرخ ۱۰۰۰ ریال از ۴۰ ریال برای هر سهم در خارج از بورس به ۵ ریال برای هر سهم در بازار فرابورس منجر خواهد شد. همچنین نقل و انتقال سهام به صورت آسان، سریع و کم هزینه انجام خواهد شد.

نتیجه‌گیری

با توجه به تمامی مطالب گفته شده تا به اینجا، سرمایه گذاری در سهام بورسی ریسک کمتری نسبت به سرمایه گذاری در سهام فرابورسی دارد. کاهش ریسک در بورس همچنین بر نقد شوندگی و انتظارات آتی سهام تاثیرگذار است.

از طرفی سهولت پذیرش شرکت‌ها در فرابورس بیشتر از بورس بوده و همچنین کامزد خرید و فروش در فرابورس کمتر از بورس است. تمامی این عوامل فرابورس را همانند بورس به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه گذاران تبدیل کرده است.

برای مشاهده جدیدترین تحلیل ها، اخبار، مقالات و قیمت های لحظه ای سهام به وب سایت سیگنال مراجعه و یا اپلیکیشن سیگنال را مزایا و معایب حجم مبنا دریافت نمایید.

قوانین بازارهای پایه فرابورس (زرد و نارنجی و قرمز) چیست ؟

اگر سرمایه‌گذار هستید از همین ابتدا باید بدانید بازار پایه فرابورس ریسک بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

دلیل انرا در ادامه بخوانید.

نوع شرکت‌ها و اوراق بهاداری که در هر یک از این بازارها معامله می‌شوند، متفاوت است و شرکت‌های مختلف بر اساس شرایطی که داشته باشند می توانند در یکی از این بازارها ثبت شوند.

همچنین در بعضی موارد الزامات لیست شدن و نیز مقررات مربوط به هر یک از این بازارها متفاوت است.

مشخصات و ویژگی‌های هر یک از این بازارها در آیین‌نامه معاملات بورس تهران و آیین نامه معاملات فرابورس ایران ذکر شده است که می‌توانید از سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (www.seo.ir) انها را دریافت نمایید.

فلسفه تشکیل بازار پایه

فلسفه تشکیل بازار پایه، یکی الزامات ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده ۳۶ احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور است که می‌گوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشند و باید پذیرش شوند.

چنانچه شرکت‌های مزبور در بورس یا فرابورس پذیرش نشده باشد، حداقل باید ثبت شوند و معاملات آنها در یکی از بازارهای بورسی انجام شود.

اگر شرکت پذیرش شود که به بازار اصلی می‌رود، اما اگر پذیرش نشد، باید امکان انجام معاملات برای شرکت سهامی عام فراهم شود که در نتیجه باید در بازار پایه باشند.

همچنین شرکت‌هایی که از بورس و فرابورس شرایط پذیرش را از دست می‌دهند یا اصطلاحا اخراج می‌شوند، باید نماد آنها در بازار پایه فرابورس بیاید و در آنجا معامله صورت گیرد.

سه دسته شرکت در بازارهای پایه فرابورس حاضر هستند:

• شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
• شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
• شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.

قوانین جدید بازار پایه فرابورس

چندی پیش طی اطلاع‌رسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات بازار پایه فرابورس در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود.

بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه در 3 تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم‌بندی شوند.

این بازار که پیش از این شامل بیش از 100 سهم در بازارهای پایه‌ الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم‌بندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد.

با توجه به این تغییرات، این سوالات ممکن است برای شما پیش آید:

• بازار پایه چه خواهد شد؟
• آیا نقدینگی از بازار پایه خارج می‌شود؟
• بازار زرد و نارنجی و قرمز پایه چیست؟
• درصد نوسان در بازار پایه چقدر است؟
• چرا برخی روزها نوسان 4 درصدی را در برخی نمادهای بازار پایه مشاهده می‌کنیم؟

برای یافتن پاسخ سوالات‌تان، ادامه مطلب را بخوانید.

پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود.

این طرح‌ها یا کامل نبودند یا با مخالفت فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود.

آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمت‌های خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی می‌بایست اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند.

پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند.

بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم‌بندی شوند.

کدام سهام به بازار پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل می‌شوند؟

بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از سه تابلو قرار می‌گیرد:

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل می‌شوند:

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل می‌شوند:

• ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
• اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل می‌شوند:

• رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
• ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

حداکثر نوسان در بازار پایه چگونه است؟

طی تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، انجام معاملات و دامنه نوسان‌ها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:

• تابلو زرد بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 3% است.
• تابلو نارنجی بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 2% است.
• تابلو قرمز بازار پایه: در طول هفته دامنه نوسان قیمت، حداکثر 1% است.

در خصوص نوسانات بازار پایه به این نکات توجه کنید:

• در صورت وجود صف خرید و فروش در سه روز متوالی در یک جهت، چنانچه صرف خرید و فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معامله دو در ده هزار (0.0002) تعداد سهام شرکت باشد در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و 2 درصد خواهد شد.
• از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.
• همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام می‌توانند تا حداکثر 10% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.

مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:

• سهم الف در بازار “پایه زرد”، می‌تواند نهایتاً 15% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، می‌تواند نهایتاً 10% نوسان در هفته داشته باشد.
• سهم الف در بازار “پایه قرمز”، می‌تواند نهایتاً 5% نوسان در هفته داشته باشد.

مزایا و معایب قوانین جدید بازار پایه

• مزایا: محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.
• معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.

چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟

طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح 125 شرکت به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا 3% بازه نوسان خواهند داشت.

به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی 42 شرکت و در بازار پایه قرمز 14 شرکت معامله خواهند شد.

در فایل منتشر شده توسط سازمان فرابورس، جزییات بیشتری از بازار پایه و همچنین لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.

پرسش‌های متداول در مورد بازار پایه

1. چه شرکت‌هایی باید درخواست درج در بازار پایه را ارائه کنند؟

شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار باید درخواست درج در بازار پایه را به فرابورس ایران ارائه دهند. شرکت‌های مشمول ثبت نزد سازمان شامل دو گروه ذیل هستند:

شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها مساوی یا کمتر از 100 سهامدار و بیش از 35 سهامدار باشد و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 100 میلیارد ریال باشد.

شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آنها بیش از 100 سهامدار و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 50 میلیارد ریال باشد.

2. اولین بار شرکت‌ها در کدام تابلو بازار پایه درج می‌شوند؟

تصمیم‌گیری در خصوص نوع تابلو بر عهده کمیته درج خواهد بود.

3. آیا شرکتی که دارای سهام بی‌نام است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورتی که سهام شرکت بی‌نام باشد باید پیش از آغاز معاملات، سهام به بانام تبدیل شده و در سامانه معاملات ثبت شود.

4. آیا شرکتی که دارای سهام ممتاز است، امکان درج در بازار پایه را دارد؟

در صورت وجود سهام ممتاز، باید براساس رویه اجرایی مصوب هیات‌مدیره فرابورس، امکان نقل و انتقال آنها در سامانه معاملاتی وجود داشته باشد.

5. آیا شرکت‌های تعاونی می‌توانند در بازار پایه درج شوند؟

در صورت ثبت شرکت‌های تعاونی سهامی عام نزد سازمان بورس، این شرکت‌ها می‌توانند تقاضای درج خود را به فرابورس ارائه دهند.

6. آیا شرکت‌هایی که در مرحله قبل از بهره‌برداری هستند، امکان درج در بازار پایه را دارند؟

در صورت داشتن شرایط درج در بازار پایه، منعی وجود ندارد.

7. آیا حسابرس شرکت متقاضی درج در بازار پایه، باید معتمد سازمان بورس باشد؟

بله- حسابرس شرکت حتما باید از میان موسسات حسابرسی معتمد سازمان انتخاب شده باشد.

8. مراحل درج شرکت در بازار پایه چیست؟

پس از ارائه درخواست و تکمیل مدارک، موضوع درج شرکت در کمیته درج/هیات پذیرش، مطرح و درصورت موافقت کمیته درج/هیات پذیرش با درج شرکت در بازار پایه، باید افشای اطلاعات در سامانه کدال و سپرده کردن سهام نزد سپرده‌گذاری مرکزی انجام شود.

پس از سپرده کردن سهام و در صورت بالا بودن تعداد سهامداران، شرکت باید توزیع برگ سهام جدید را در روزنامه کثیر‌الانتشاری که آگهی‌های شرکت در آن چاپ می‌شود، آگهی کرده و پس از آن درج شرکت در بازار پایه انجام می‌شود.

9. چه اطلاعاتی باید توسط شرکت‌های درج شده در بازار پایه افشا شود؟

موارد افشا طبق دستورالعمل اجرایی افشاء اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان جهت ناشران غیربورسی است که در سایت فرابورس ایران (ifb.ir) در قسمت قوانین و مقررات و بخش دستورالعمل‌ها قابل مشاهده است.

10. آیا شرکت‌های درج شده در بازار پایه ملزم به افشاء بودجه می‌باشند؟

خیر- شرکت‌های درج شده در بازار پایه الزامی جهت افشاء بودجه در سامانه کدال ندارند.

11. آیا امکان انتقال شرکت‌ها بین بازارها وجود دارد؟

انتقال شرکت‌ها بین بازارها، منوط به ارائه درخواست پذیرش و تکمیل فرآیند پذیرش است.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: