نحوه محاسبه شاخص داو جونز

شاخص بورس چيست؟

شاخص بورس چیست؟ و توضیحات کامل در مورد آن؟

کلمه شاخص (INDEX) در کل، به معنای نمودار یا نشان‌دهنده، یا نماینده می‌باشد. شاخص، کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد و وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است. که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند، که بر مبنای آن می‌توان ، تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره، بررسی نمود.

محاسبه شاخص برای هر شرکت، صنعت یا گروه یا دسته، امکان‌پذیر است و می‌توان آن را محاسبه نمود. برای محاسبه شاخص، یک سال را به عنوان سال مبنا یا پایه فرض کرده و پس از تقسیم ارزش جاری، بر ارزش مبنا ( ارزش سال پایه )، آن را در عدد ۱۰۰ ضرب می‌کنیم. عدد بدست آمده، شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می‌دهد. در هر بازار بورس اوراق بهاداری، می‌توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. در تمام بورس‌های دنیا نیز، شاخص‌های زیادی برای گروه‌ها و شرکت‌های مختلف محاسبه می‌شود. بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز ( DOW &JONES) تغییرات ۳۰ شرکت صنعتی، ۲۰ شرکت حمل و نقل و ۱۵ شرکت خدماتی را نشان می‌دهد و یا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می‌دهد.
دیگر شاخص‌های معروف برخی از بورس‌های دنیا عبارتند از : بورس نیویورک ۲۵۰ S&P که برای ۲۵۰ شرکت محاسبه می‌شود و S&P 500 که برای ۵۰۰ شرکت محاسبه می‌شود. بورس لندن (FTSE) توکیو (NIKIIE) و (TOPIX) آمستردام (AEX) فرانسه (CAC) و آلمان (DAX) می‌باشد. که شاخص‌های -TOPIX- NASDAQ-S&P موزون می‌باشند.
در بورس اوراق بهادار تهران نیز، شاخص‌های زیادی محاسبه می‌گردد، که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می‌کند.

شاخص کل قیمت (TEPIX)

شاخص کل قیمت که مخفف کلمه TEHRAN PRICE INDEX می‌باشد، یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های، بورس اوراق بهادار تهران است که روش محاسبه نحوه محاسبه شاخص داو جونز آن بر اساس فرمول زیر (فرمول لاسپیرز ) انجام می‌گیرد.

که در این محاسبه سال پایه سال ۱۳۶۹ می‌باشد. این شاخص گویای آن است که ارزش کل بازار ،نسبت به سال پایه ،یا همان سال ۱۳۶۹ ، چند برابر شده است. فرضا شاخص ۱۲۷۰۰ نشان می‌دهد، که ارزش بازار نسبت به سال ۱۳۶۹ که سال پایه می‌باشد، ۱۲۷ برابر گردیده است .شاخص کل قیمت ، در بورس تهران برای سه گروه محاسبه می‌شود که عبارتند از:

۱) شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکت‌های معامله شده تاثیر داده می‌شود.

۲) شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می‌شود.

۳) شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می‌شود.

ویژگیهای شاخص کل قیمت عبارتند از :

۱) موزون بودن : بدین معنا که، چون در محاسبه آن، ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب می‌گردد، پس تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشر شده شرکت‌ها، در شاخص تاثیر گذار است. یعنی هر چقدر تعداد سهام منتشره شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت سهم مورد نظر تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهد گذاشت.

۲) جامع بودن : این شاخص، به لحاظ اینکه بر اساس تغییرات سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، محاسبه می‌گردد، لذا خصوصیت جامع بودن را داراست .

۳) در دسترس بودن : شاخص کل قیمت، به لحاظ اینکه بصورت لحظه‌ای توسط سازمان بورس اوراق بهادار محاسبه و در اختیار افراد قرار می‌گیرد، لذا دارای خصوصیت در دسترس بودن می‌باشد.

موارد تعدیل شاخص کل قیمت

شاخص کل قیمت در موارد زیر تعدیل می‌گردد و در حقیقت تغییرات ناشی از موارد زیر در مقدار شاخص اثری ندارد.

۱) ورود و خروج شرکت‌ها : به هنگام ورود و خروج شرکت‌ها ، به دلیل افزایش یا کاهش ارزش جاری سهام ، اصولا ارزش پایه سهام تعدیل می‌گردد ، تا تغییری در عدد شاخص حاصل نشود. به عبارتی با افزایش صورت کسر در مخرج آن تغییری می‌دهند، تا حاصل تقسیم صورت بر مخرج تغییر نکند.

۲) افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران : به علت اینکه با افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران، ارزش جاری سهام افزایش می‌یابد، لذا، در این موارد نیز، ارزش پایه سهام، باید به گونه‌ای تعدیل گردد تا تغییری در عدد شاخص حاصل نگردد.

۳) ادغام شرکتها : در صورت ادغام دو یا چند شرکت، در هم، نیز می‌بایست در ارزش پایه سهام تغییر داده شود، تا عدد شاخص تغییری نکند.

ولی در برخی موارد نیازی به تعدیل شاخص نمی‌باشد که این موارد عبارتند از :

۱) افزایش سرمایه از محل اندوخته : زیرا در این حالت، همان مبلغ اندوخته که متعلق به سهامداران بوده، بصورت سهام جدید به آنها داده می‌شود، پس تغییری در حقوق صاحبان سرمایه اتفاق نیفتاده، لذا در این حالت نیازی به تعدیل شاخص نیست.

۲) تجزیه و تجمیع سهام : در این حالت نیز تنها تعداد سهام منتشره تغییر یافته و چون به تناسب آن قیمت سهم نیز تغییر می‌یابد، لذا نیازی به تعدیل شاخص نیست . البته لازم به ذکر است که در ایران عملا این کار امکان پذیر نیست و ارزش اسمی هر سهم بطور ثابت ۱۰۰۰ ریال می‌باشد.
۳) پرداخت سود نقدی : در این حالت نیز چون اصولا به تناسب پرداخت سود نقدی، قیمت سهام نیز، کاهش می‌یابد، لذا نیازی به تعدیل عدد شاخص نیست .

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

از تفاضل منطقی شاخص قیمت و بازده نقدی از شاخص قیمت بدست می‌آید و نشان‌دهنده تغییرات بازده نقدی سهام می‌باشد.
تذکر : عدد پایه شاخص‌های قیمت و بازده نقدی و بازده نقدی سهام در ابتدای سال ۱۳۷۷ برابر ۱۶۵۳/۰۸ در نظر گرفته‌شده، که همسنجی این دو را با شاخص کل قیمت در آن تاریخ امکان پذیر سازد.

شاخص صنعت

فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می‌باشد و نشان‌دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت‌های صنعتی می‌باشد و برای هر صنعت بطور جداگانه محاسبه می‌گردد.

شاخص مالی

فرمول محاسبه آن ، همانند محاسبه شاخص کل می‌باشد و نشان‌دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌باشد.گ

شاخص شرکت

فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل قیمت می‌باشد و برای هر شرکتی بطور جداگانه محاسبه می‌گردد. و برای محاسبه آن شاخص هر شرکتی را در بدو ورود ۱۰۰ تعیین نموده‌اند.

شاخص ۵۰ شرکت برتر یا tx-50 ( به روش میانگین ساده )

معمولا هر سه ماه یکبار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌گردند. شاخص tx-50 نشان دهنده، میانگین قیمت سهام ۵۰ شرکت برتر می‌باشد.
محاسبه این شاخص به روش محاسبه شاخص داو جونز می‌باشد. به عبارتی در این محاسبه، تعداد سهام منتشره شرکت تاثیر داده نمی‌شود و تنها از جمع قیمت سهام ۵۰ شرکت تقسیم بر تعداد آنها ( تعدیل شده ) بدست می‌آید. (این تعداد در اولین روز محاسبه یعنی ابتدای سال ۱۳۷۹ عدد ۵۰ بوده که بعدها به تدریج تعدیل شده )

شاخص tx-50 نیز در موارد زیر باید تعدیل شود. یعنی عدد ۵۰ در مخرج را باید به گونه‌ای تغییر داد تا تاثیر تفاوت قیمت بر شاخص به خاطر موارد زیر خنثی گردد .

مواردی که شاخص مذکور تعدیل می‌شود عبارتند از :

۱) در صورت افزایش سرمایه به هر روشی (چه آورده و چه اندوخته )

۲) ورود و خروج شرکت‌ها از لیست ۵۰ شرکت برتر در پایان هر سه ماه

۳) تجزیه و تجمیع سهام ( که فعلا در ایران امکان پذیر نیست )

شاخص ۵۰ شرکت برتر ۵۰-tx (به روش میانگین موزون )

این شاخص نیز بوسیله تغییرات ارزش سهام ۵۰ شرکت برتر محاسبه می‌شود ولی طرز محاسبه آن به روش میانگین موزون ( روش لاسپیرز ) می‌باشد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیر گذار است.

نتیجه گیری :

محاسبه شاخص‌های مختلف، بر اساس فرمول‌های قراردادی انجام می‌گیرد و هر شاخصی بنا بر داده‌ها و فرمول مورد استفاده می‌تواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکت‌ها می‌باشد مابقی شاخص‌ها بنا بر نوع محاسبه و شرکت‌هایی که در آن مورد محاسبه قرار می‌گیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص‌های مختلف آشنا شدیم، لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده‌اند، تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس چيست؟

شاخص بورس

هر فردی که کم و بیش اخبار بورس را پیگیری می کند تا به حال بارها و بارها شنیده است که مثلا شاخص بورس امروز با ۵۰۰ واحد رشد به ۷۵۰۰۰ واحد رسید و یا شاخص بورس تهران امروز ۱۰۰۰ واحد افت کرد.

شاخص یا INDEX نیز عددی است که بیانگر وضعیت کلی بورس و روند رشد و یا افت این بازار می باشد. ما در بورس فقط یک شاخص نداریم بلکه چند شاخص مختلف داریم که هرکدام از آنها وضعیت بورس را از جنبه خاصی به ما نشان می دهد و محاسبه هرکدام از این شاخص ها از طریق فرمول متفاوتی صورت می گیرد.

شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می باشدو وسیله ای برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که داری ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می توان تغییرات ایجاد شده در متغیر های معینی را در طول یک دوره بررسی نمود.

تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است. برای درک ساده تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از سهام تمام شرکتهای بورسی هرکدام ۱ عدد سهم را خریداری کنید. در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سهام شما خواهد بود

در تاریخ سی و یکم خرداد ماه نود و نه شاخص کل بورس تهران از 1.270.000 واحد عبور کرد و رکورد تاریخی را بر جای گذاشت.

اما دیگر شاخص کل، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) است.

روش محاسبه شاخص کل از فرمول لاسپیرز انجام می شود.

فرمول لاسپیرز :

(ارزش جاری بازار سهام*تعداد سهام منتشره) تقسیم بر (ارزش پایه سهام*تعداد سهام در سال پایه)* عدد 100

شاخص قیمت

این شاخص نیز یکی از اصلی ترین شاخص های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. پس اگر مثلا شاخص قیمت بورس در ۱ سال ۲۰ درصد رشد داشته باشد به این معنی است که سطح عمومی قیمت ها در بورس در ۱ سال گذشته به طور متوسط ۲۰ درصد رشد داشته است.

تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می گیرد. در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکتها هم در محاسبه شاخص لحاظ می شد. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت ها در تاثیر آنها بر شاخص اهمیت دارد. یعنی هرچه شرکت بزرگ تر باشد (سرمایه آن بیشتر باشد) تاثیر آن بر شاخص قیمت بیشتر است.

شاخص صنعت

فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشان دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت های صنعتی می باشد و برای هر صنعت به طور جداگانه محاسبه می گردد.

شاخص مالی

فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشان دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکتهای سرمایه گذاری میباشد.

شاخص شرکت

فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل قیمت می باشد و برای هر شرکتی بطور جداگانه محاسبه می گردد و برای محاسبه آن شاخص هر شرکتی را در بدو ورود 100 تعیین نموده اند.

شاخص 50 شرکت برتر یا tx-50 (به روش میانگین ساده)

معمولا هر سه ماه یکبار، 50 شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می گردند. شاخص tx-50 نشان دهنده میانگین قیمت سهام 50 شرکت برتر می باشد. محاسبه این شاخص به روش محاسبه شاخص داو جونز میباشد. به عبارتی در این محاسبه، تعداد سهام منتشره شرکت تاثیر داده نمیشود و تنها از جمع قیمت سهام 50 شرکت تقسیم بر تعداد آنها (تعدیل شده ) بدست می آید. ( این تعداد در اولین روز محاسبه یعنی ابتدای سال 1379 عدد 50 بوده که بعد ها به تدریج تعدیل شده) شاخص tx-50 نیز در موارد زیر باید تعدیل شود. یعنی عدد 50 در مخرج را باید به گونه ای تغییر داد تا تاثیر تفاوت قیمت بر شاخص به خاطر موارد زیر خنثی گردد.

مواردی که شاخص مذکور تعدیل میشود عبارتند از:

1- در صورت افزایش سرمایه به هر روشی (چه آورده و چه اندوخته)

2- ورود و خروج شرکتها از لیست 50 شرکت برتر در پایان هر سه ماه

3- تجزیه و تجمیع سهام

شاخص 50 شرکت برتر tx-50 (به روش میانگین موزون)

این شاخص نیز بوسیله تغییرات ارزش سهام 50 شرکت برتر محاسبه می شود ولی طرز محاسبه آن به روش میانگین موزون (روش لاسپیرز) می باشد و تعداد سهام منتشره شرکتها در محاسبه آن تاثیر گذار است.

محاسبه شاخص های مختلف بر اساس فرمول های قراردادی انجام می گیرد و هر شاخصی بنا بر داده ها و فرمول مورد استفاده می تواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها می باشد مابقی شاخص ها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار می گیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.

شاخص بازار بورس را بیشتر بشناسیم

شاخص بازار سهام وسیله و معیاری برای اندازه‌گیری وضعیت بخشی از بازار می‌باشد. که این عدد و معیار نشان دهنده روند عمومی قیمت سهام شرکت های فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می‌باشد. در این مقاله قصد داریم شاخص را به عنوان یکی از ابزارهای بررسی وضعیت کلی بازار بورس معرفی کنیم. بطور کلی شاخص به معنی معیاری برای اندازه گیری موضوعی در واحد زمانی مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شاخص معیاری قابل اندازه‌گیری و آماری می‌­باشد که تغییرات کلی بازار را نشان می­‌دهد و همچنین شامل تغییرات در پرتفویی از سهام بورس می‌­باشد.

برای نشان دادن وضعیت کلی بازار بورس از نمونه‌ای کوچک برای نشان دادن کل بازار استفاده می‌کنیم زیرا زیرنظر گرفتن و ردیابی هر اوراق معاملاتی کاری دشوار و البته زمانبر است.

هر کدام از شاخص های معرفی شده در بازار روش اندازه‌گیری منحصر به فردی دارد و نباید عدد یک شاخص را با شاخص دیگر مورد مقایسه قرار داد، به همین دلیل می‌گوییم شاخص ها با یکدیگر قابل قیاس نیستند.

به بیانی دیگر هر شاخص تفسیر و تحلیلی از تغییرات خود را به نمایش می‌گذارد. بنابراین شما به عنوان یک تحلیل گر بهتر است عدد یک شاخص را نسبت به عدد همان شاخص در سال، ماه، هفته و یا روز قبل مورد بررسی قرار دهید تا تحلیل شما از استاندارهای لازم برخوردار باشد.

تاثیر شرکت ها در تغییر عدد شاخص متفاوت می‌باشد. شرکت های بزرگتر با سرمایه بالاتر تاثیر بیشتری در تغییر عدد شاخص دارند. به همین ترتیب شرکت های کوچکتر با سرمایه پایین‌تر تاثیر کمتری در تغییر عدد شاخص دارند. به عنوان مثال تاثیر شرکت فولاد مبارکه اصفهان با شرکت تامین ماسه ریخته گری کاملا متفاوت می‌باشد.

شاخص بازار را می‌توان با توجه به کاربرد آن بازار و کارایی‌ای که مطرح می‌شود، تعریف و محاسبه نمود.

سرمایه گذاران بازار بورس باید به دو نکته توجه کنند:

نکته شماره یک:

افزایش شاخص کل بطورکلی به معنی سودآور بودن کل شرکت ها در آن روز کاری نیست. در روزی که شاخص کل در حال افزایش است شرکت هایی وجود دارند که در آن‌ها کاهش قیمت اتفاق افتاده است. و نیز کاهش شاخص کل هم به معنی زیان در کل سهام موجود و فعال در بورس نمی باشد.

نکته شماره دو:

یکی از اساسی ترین نکاتی که در مدیریت سبد وجود دارد این است که سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک سهم از آن صنعت را در سبد خود داشته باشند و خریداری نمایند.

فرمول محاسبه شاخص بازار بورس به شکل زیر است:

تورم به عنوان یکی از عوامل افزایش در سطح کلی قیمت ها شناخته می شود. برای محاسبه دقیق این معیار ابتدا باید سطح عمومی قیمت ها را مورد ارزیابی قرار دهیم.

سطح عمومی قیمتها با شاخص قیمت بدست می آید. برای درک بهتر باید بگوییم شاخص قیمت میانگین وزنی قیمتها از سبد از سبد انتخابی کالا ها و خدمات مرتبط با قیمت های آنها در یک سال پایه است.

برای ایجاد یک شاخص قیمت از سال پایه شروع می‌کنیم، سپس نمونه ای را به نمایندگی از کالاها و خدمات در نظر گرفته می‌گیریم. سپس قیمت هریک از کالا یا نحوه محاسبه شاخص داو جونز خدمات را برای سال پایه و قیمت فعلی بدست می آوریم و مورد محاسبه قرار می‌دهیم.

نسبت هزینه‌های سبد کالا در قیمت های فعلی به هزینه در قیمت های سال پایه را به عنوان شاخص قیمت در نظر می‌گیریم.

حال به محاسبه ارزش بازار سبد برای سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ می‌پردازیم:

$۲۵۰=$۵۰+$۱۰۰+$۱۰۰=(۱۰۰*$۰٫۵۰)+ (۵*$۲۰)+ (۱۰*$۱۰)= سبد بازار برای سال ۲۰۰۶

$۳۰۰=$۵۵+$۱۲۵+$۱۲۰=(۱۰۰*$۰٫۵۵)+ (۵*$۲۵)+ (۱۰*$۱۲)= سبد بازار برای سال ۲۰۰۷

قابل ذکر است که مقادیر مشابه برای هر دو محاسبه مورد استفاده قرار گرفته است.

مطمعنا قیمت کالا در طول سال تغییر خواهد کرد، این مقادیر رو ثابت حفظ می‌کنیم تا اثر تغییرات قیمت را بتوانیم مشاهده کنیم.

نحوه محاسبه شاخص قیمت، قیمت سبد بازار، نرخ بهره سالانه تقسیم بر قیمت سبد بازار هر سال پایه می‌باشد. سپس عدد بدست آمده را در صد ضرب می‌کنیم.

زمانی‌که می‌خواهیم شاخص قیمت را برای سال ۲۰۰۷ بدست آوریم، سال ۲۰۰۶ را به عنوان سال پایه در نظر می‌گیریم.

توجه داشته باشید شاخص قیمت برای سال پایه همواره ۱۰۰است زیرا سبد بازار در سال پایه به خودش تقسیم می‌شود. (مقدار ۱ را به شما خواهد داد). و ضرب در ۱۰۰ منجر می‌شود عدد را بصورت درصدی به شما ارائه کند.

سایر شاخص های بازارهای فعال مالی

میانگین صنعتی داوجونز یک شاخص اقتصادی در بازار آزاد محسوب می‌گردد که وال استریت ژورنال آن را منتشر می‌کند.

این شاخص شامل ۳۰ سهام برتر بازار بورس نیویورک است. که یک شاخص موزون قیمتی محسوب می‌گردد.

به بیانی دیگر در این شاخص سهام با قیمت های بالاتر وزن بیشتری در تغییر عدد شاخص دارند.

تاریخچه به وجودآمدن این شاخص به این شکل می‌باشد که در شروع کار داو، چالز داو میانگینی را با اضافه کردن قیمت ۱۲ سهم داو و تقسیم آنها بر ۱۲ بدست آورد.

با گذشت زمان نکات دیگری مانند ادغام وتجزیه سهم به این شاخص اضافه گردید نحوه محاسبه شاخص داو جونز نحوه محاسبه شاخص داو جونز و در فرمول شاخص مورد استفاده قرار گرفت.

زمانیکه یکی از آن تغییرات اتفاق بیفتد مقسوم علیه داو تنظیم می‌شود بنابراین ارزش خالص تغییر نمی‌کند و تاثیر نمی‌گیرد. به همین علت شاخص داو در سطح ۱۷۰۰۰ ثابت مانده است این درحالیست که جمع کل قیمت سهام جز نزدیک به آن تعداد نیست.

شاخص بازار سهام نزدک:

نزدک یک بازار سهام در آمریکا محسوب می‌گردد. نزدک مرکب یکی از مهم‌ترین شاخص های بازار سهام آمریکاست که بیش از ۴۰۰۰سهام آمریکایی و غیر آمریکایی را در برمی‌گیرد.

شاخص بازار سهام اس اند پی:

اس اند پی ۵۰۰ لیستی از ۵۰۰سهام برتر در بازار بورس نزدک و نیویورک است.

شاخص بازار سهام فرو چون:

فروچون ۵۰۰، به عنوان یک شاخص برای ۵۰۰ شرکت از بزرگ‌ترین شرکت های آمریکایی از لحاظ درآمد زایی می‌باشد. این لیست و شاخص توسط نشریه فروچون بطور سالانه تهیه و اعلام می‌شود.

همراهان عزیز کالج تی بورس می‌توانند سوالات، نظرات و پیشنهادات خودرا در خصوص “شاخص و کاربرد آن” در همین قسمت درج نمایند.

شاخص داوجونز چیست و چگونه می‌توان آن را محاسبه کرد؟

در بازارهای مالی ابزارهای سنجش و ارزیابی دارایی‌ها از اهمیت و جایگاه بسیار بالایی برخوردار هستند. سهامداران هر چقدر هم توانمند باشند، باز هم از این ابزارهای تحلیلی برای رصد وضعیت دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. در این بین برخی از ابزارها نمود بیشتری در مقایسه با سایرین پیدا می‌کنند. دلیل این مسئله نیز کارآمدی آن‌ها است که در گذر زمان برای سرمایه‌گذاران ثابت می‌شود. بازار بورس یکی از بازارهای مالی بسیار مهم در بسیاری از کشورهای دنیا است که از این ابزارها و شاخص‌های ارزیابی به وفور در آن یافت می‌شود. یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین بازارهای بورس در دنیا، بورس آمریکا است. در بین انواع شاخص‌های مطرح در این بازار، شاخص داوجونز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

در ادامه به طور مفصل بررسی می‌شود که شاخص داوجونز چیست و به بسیاری از سؤالاتی که پیرامون آن مطرح است، پاسخ داده می‌شود.

شاخص داوجونز چیست؟

در کشور آمریکا به این شاخص اصطلاحاً شاخص میانگین صنعتی یا Dow Jones Industrial Average برای ارائه یک پاسخ کوتاه به این سؤال که شاخص داوجونز چیست، می‌توان گفت که این شاخص معرف وضعیت عملکرد 30 شرکت بزرگ حاضر در بازار بورس آمریکا است.

یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین شاخص‌های مطرح در بازار بورس اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا، بدون شک شاخص داوجونز است. یک سرمایه‌گذار به کمک این شاخص می‌تواند وضعیت سبد سهام خود را به خوبی مورد ارزیابی قرار دهد. اما تاریخچه شاخص داوجونز چیست؟

تاریخچه شاخص داوجونز چیست؟

در گذشته یک خلأ جدی برای ارزیابی سبد دارایی‌ها در بازار بورس اوراق بهادار آمریکا حس می‌شد. سرمایه‌گذاران نمی‌توانستند از یک ابزار قدرتمند و دقیق برای بررسی وضعیت عملکرد واقعی بازار سهام استفاده کنند. دو شخص به نام‌های ادوارد جونز و چالز برگستریسر در سال 1885 تصمیم به یک اقدام هوشمندانه گرفتند. آن‌ها به خوبی دریافتند که بخش بزرگی از عملکرد بازار بورس وابسته به عملکرد شرکت‌های بزرگ فعال در بازار است.

به همین ترتیب تلاش کردند تا میانگین صنعتی بازار بورس آمریکا را از طریق بررسی وضعیت عملکرد شرکت‌های بزرگ فعال در این بازار بررسی کنند. در ابتدا نام 12 شرکت صنعتی بزرگ بورسی آمریکا برای محاسبات توسط این دو نفر در نظر گرفته شد. نتیجه اقدام این دو کارشناس بازار به شدت مورد توجه فعالان بازار سرمایه قرار گرفت و آن‌ها در کانون توجهات سایر سرمایه‌گذاران بازار قرار گرفتند. نام شاخص داوجونز نیز از ترکیب نام خانوادگی این دو کارشناس برگرفته شده است.

در حال حاضر چه شرکت‌هایی برای محاسبه شاخص داوجونز مدنظر قرار می‌گیرند؟‌

در بالا اشاره شد که شروع کار شاخص داوجونز با رصد 12 شرکت بزرگ بورس اوراق بهادار آمریکا بود. در طول بیش از 100 سال که از ابداع شاخص داوجونز می‌گذرد، با رشد تکنولوژی در کشور آمریکا، شرکت‌های موفق و قدرتمند دیگری نیز در بازار سهام ورود کرده‌اند که این مسئله موجب شده است تعداد 18 شرکت دیگر به لیست بررسی‌ها در شاخص داوجونز افزوده شود. اسامی شرکت‌هایی که در شاخص داوجونز حضور دارند، عبارت‌اند از:

تری‌ام، آمریکن اکسپرس، اپل، بوئینگ، کاترپیلار، شورون، سیسکو سیتمز، شرکت کوکاکولا، داو دوپون، اکسان موبیل، هوم دیپو، آی بی ام، اینتل، جانسون و جانسون، جی پی مورگان چیس، مک دونالد، مرک اند کو، مایکورسافت، نایکی، فایزر، پروکتر اند گمبل، یونایتد هلث گروپ، یونایتد تکنولوژی، ورایزن کامیونیکیشنز، ویزا کارت، وال مارت، واگرینز بوتز آلینس و شرکت وال دیزنی.

همان طور که مشخص است شرکت‌های موجود در لیست فوق، عمدتا در زمینه تولید نفت و گاز، دارو، فناوری، خدمات عمومی و امور مالی فعالیت می‌کنند. شاید این سوال به وجود بیاید که چرا نام غول‌هایی مانند آمازون و فیسبوک در لیست فوق مشاهده نمی‌شود؟ پاسخ این است که وزن محساباتی این شرکت‌ها بسیار بالا است و نمی‌توان با کنار هم قرار دادن این دو با سایر شرکت‌ها میانگین وزنی متناسبی را استخراج نمود.

کاربردهای شاخص داوجونز چیست؟

در ادامه باید بررسی شود که کاربردهای شاخص داوجونز چیست و یک سرمایه‌گذار چگونه می‌تواند از این شاخص برای مدیریت سبد سهام خود بهره‌برداری کند. به طور کلی چهار مورد از اصلی‌ترین کاربردهای این شاخص که برای هر سرمایه‌گذاری در این بازار هدایت‌کننده است، عبارت‌اند از:

شاخص بورس چیست؟ و توضیحات کامل در مورد آن؟

کلمه شاخص (INDEX) در کل، به معنای نمودار یا نشان‌دهنده، یا نماینده می‌باشد. شاخص، کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد و وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است. که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند، که بر مبنای آن می‌توان ، تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره، بررسی نمود.

محاسبه شاخص برای هر شرکت، صنعت یا گروه یا دسته، امکان‌پذیر است و می‌توان آن را محاسبه نمود. برای محاسبه شاخص، یک سال را به عنوان سال مبنا یا پایه فرض کرده و پس از تقسیم ارزش جاری، بر ارزش مبنا ( ارزش سال پایه )، آن را در عدد ۱۰۰ ضرب می‌کنیم. عدد بدست آمده، شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می‌دهد. در هر بازار بورس اوراق بهاداری، می‌توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. در تمام بورس‌های دنیا نیز، شاخص‌های زیادی برای گروه‌ها و شرکت‌های مختلف محاسبه می‌شود. بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز ( DOW &JONES) تغییرات ۳۰ شرکت صنعتی، ۲۰ شرکت حمل و نقل و ۱۵ شرکت خدماتی را نشان می‌دهد و یا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می‌دهد.
دیگر شاخص‌های معروف برخی از بورس‌های دنیا عبارتند از : بورس نیویورک ۲۵۰ S&P که برای ۲۵۰ شرکت محاسبه می‌شود و S&P 500 که برای ۵۰۰ شرکت محاسبه می‌شود. بورس لندن (FTSE) توکیو (NIKIIE) و (TOPIX) آمستردام (AEX) فرانسه (CAC) و آلمان (DAX) می‌باشد. که شاخص‌های -TOPIX- NASDAQ-S&P موزون می‌باشند.
در بورس اوراق بهادار تهران نیز، شاخص‌های زیادی محاسبه می‌گردد، که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می‌کند.

شاخص کل قیمت (TEPIX)

شاخص کل قیمت که مخفف کلمه TEHRAN PRICE INDEX می‌باشد، یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های، بورس اوراق بهادار تهران است که روش محاسبه آن بر اساس فرمول زیر (فرمول لاسپیرز ) انجام می‌گیرد.

که در این محاسبه سال پایه سال ۱۳۶۹ می‌باشد. این شاخص گویای آن است که ارزش کل بازار ،نسبت به سال پایه ،یا همان سال ۱۳۶۹ ، چند برابر نحوه محاسبه شاخص داو جونز شده است. فرضا شاخص ۱۲۷۰۰ نشان می‌دهد، که ارزش بازار نسبت به سال ۱۳۶۹ که سال پایه می‌باشد، ۱۲۷ برابر گردیده است .شاخص کل قیمت ، در بورس تهران برای سه گروه محاسبه می‌شود که عبارتند از:

۱) شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکت‌های معامله شده تاثیر داده می‌شود.

۲) شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می‌شود.

۳) شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می‌شود.

ویژگیهای شاخص کل قیمت عبارتند از :

۱) موزون بودن : بدین معنا که، چون در محاسبه آن، ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب می‌گردد، پس تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشر شده شرکت‌ها، در شاخص تاثیر گذار است. یعنی هر چقدر تعداد سهام منتشره شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت سهم مورد نظر تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهد گذاشت.

۲) جامع بودن : این شاخص، به لحاظ اینکه بر اساس تغییرات سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، محاسبه می‌گردد، لذا خصوصیت جامع بودن را داراست .

۳) در دسترس بودن : شاخص کل قیمت، به لحاظ اینکه بصورت لحظه‌ای توسط سازمان بورس اوراق بهادار محاسبه و در اختیار افراد قرار می‌گیرد، لذا دارای خصوصیت در دسترس بودن می‌باشد.

موارد تعدیل شاخص کل قیمت

شاخص کل قیمت در موارد زیر تعدیل می‌گردد و در حقیقت تغییرات ناشی از موارد زیر در مقدار شاخص اثری ندارد.

۱) ورود و خروج شرکت‌ها : به هنگام ورود و خروج شرکت‌ها ، به دلیل افزایش یا کاهش ارزش جاری سهام ، اصولا ارزش پایه سهام تعدیل می‌گردد ، تا تغییری در عدد شاخص حاصل نشود. به عبارتی با افزایش صورت کسر در مخرج آن تغییری می‌دهند، تا حاصل تقسیم صورت بر مخرج تغییر نکند.

۲) افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران : به علت اینکه با افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران، ارزش جاری سهام افزایش می‌یابد، لذا، در این موارد نیز، ارزش پایه سهام، باید به گونه‌ای تعدیل گردد تا تغییری در عدد شاخص حاصل نگردد.

۳) ادغام شرکتها : در صورت ادغام دو یا چند شرکت، در هم، نیز می‌بایست در ارزش پایه سهام تغییر داده شود، تا عدد شاخص تغییری نکند.

ولی در برخی موارد نیازی به تعدیل شاخص نمی‌باشد که این موارد عبارتند از :

۱) افزایش سرمایه از محل اندوخته : زیرا در این حالت، همان مبلغ اندوخته که متعلق به سهامداران بوده، بصورت سهام جدید به آنها داده می‌شود، پس تغییری در حقوق صاحبان سرمایه اتفاق نیفتاده، لذا در این حالت نیازی به تعدیل شاخص نیست.

۲) تجزیه و تجمیع سهام : در این حالت نیز تنها تعداد سهام منتشره تغییر یافته و چون به تناسب آن قیمت سهم نیز تغییر می‌یابد، لذا نیازی به تعدیل شاخص نیست . البته لازم به ذکر است که در ایران عملا این کار امکان پذیر نیست و ارزش اسمی هر سهم بطور ثابت ۱۰۰۰ ریال می‌باشد.
۳) پرداخت سود نقدی : در این حالت نیز چون اصولا به تناسب پرداخت سود نقدی، قیمت سهام نیز، کاهش می‌یابد، لذا نیازی به تعدیل عدد شاخص نیست .

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

از تفاضل منطقی شاخص قیمت و بازده نقدی از شاخص قیمت بدست می‌آید و نشان‌دهنده تغییرات بازده نقدی سهام می‌باشد.
تذکر : عدد پایه شاخص‌های قیمت و بازده نقدی و بازده نقدی سهام در ابتدای سال ۱۳۷۷ برابر ۱۶۵۳/۰۸ در نظر گرفته‌شده، که همسنجی این دو را با شاخص کل قیمت در آن تاریخ امکان پذیر سازد.

شاخص صنعت

فرمول محاسبه آن، همانند محاسبه شاخص کل می‌باشد و نشان‌دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت‌های صنعتی می‌باشد و برای هر صنعت بطور جداگانه محاسبه می‌گردد.

شاخص مالی

فرمول محاسبه آن ، همانند محاسبه شاخص کل می‌باشد و نشان‌دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری می‌باشد.گ

شاخص شرکت

فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل قیمت می‌باشد و برای هر شرکتی بطور جداگانه محاسبه می‌گردد. و برای محاسبه آن شاخص هر شرکتی را در بدو ورود ۱۰۰ تعیین نموده‌اند.

شاخص ۵۰ شرکت برتر یا tx-50 ( به روش میانگین ساده )

معمولا هر سه ماه یکبار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌گردند. شاخص tx-50 نشان دهنده، میانگین قیمت سهام ۵۰ شرکت برتر می‌باشد.
محاسبه این شاخص به روش محاسبه شاخص داو جونز می‌باشد. به عبارتی در این محاسبه، تعداد سهام منتشره شرکت تاثیر داده نمی‌شود و تنها از جمع قیمت سهام ۵۰ شرکت تقسیم بر تعداد آنها ( تعدیل شده ) بدست می‌آید. (این تعداد در اولین روز محاسبه یعنی ابتدای سال ۱۳۷۹ عدد ۵۰ بوده که بعدها به تدریج تعدیل شده )

شاخص tx-50 نیز در موارد زیر باید تعدیل شود. یعنی عدد ۵۰ در مخرج را باید به گونه‌ای تغییر داد تا تاثیر تفاوت قیمت بر شاخص به خاطر موارد زیر خنثی گردد .

مواردی که شاخص مذکور تعدیل می‌شود عبارتند از :

۱) در صورت افزایش سرمایه به هر روشی (چه آورده و چه اندوخته )

۲) ورود و خروج شرکت‌ها از لیست ۵۰ شرکت برتر در پایان هر سه ماه

۳) تجزیه و تجمیع سهام ( که فعلا در ایران امکان پذیر نیست )

شاخص ۵۰ شرکت برتر ۵۰-tx (به روش میانگین موزون )

این شاخص نیز بوسیله تغییرات ارزش سهام ۵۰ شرکت برتر محاسبه می‌شود ولی طرز محاسبه آن به روش میانگین موزون ( روش لاسپیرز ) می‌باشد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیر گذار است.

نتیجه گیری :

محاسبه شاخص‌های مختلف، بر اساس فرمول‌های قراردادی انجام می‌گیرد و هر شاخصی بنا بر داده‌ها و فرمول مورد استفاده می‌تواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکت‌ها می‌باشد مابقی شاخص‌ها بنا بر نوع محاسبه و شرکت‌هایی که در آن مورد محاسبه قرار می‌گیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص‌های مختلف آشنا شدیم، لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکتهایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده‌اند، تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.