آشنایی با شاخص GDP

اقتصاد چیست و چگونه کار می‌کند؟

خطا در محاسبه تولید ناخالص داخلی

۱) منتظر این بودم که با اعلام عدد «جی‌دی‌پی دلاری ایران به نرخ بازاری دلار توسط بانک جهانی» تیترهای ژورنالیستی و هیجانی زیادی حول آن شکل بگیرد و ظاهرا گرفته و احتمالا در روزهای آینده هم خبرهای زیادی حول آن دست به‌دست خواهد شد، اما هر کسی که با شیوه تولید ناخالص داخلی آشنا باشد، می‌داند که این عدد دقیق نیست! وظیفه کسی هم که خود را «اقتصاددان» معرفی می‌کند این نیست که چشم‌بسته آن را به مخاطب بفروشد، بلکه باید توضیح دهد که این عدد از کجا آمده و چرا قابل اعتماد است یا نیست.

۲) اول توضیح یک خطی غیرفنی بدهیم که چرا این عدد احتمالا غلط است. نرخ دلار بازار آزاد را در این چند سال همه به خاطر داریم؛ از ۳۵۰۰ به حدود ۱۲۰۰۰ و بعد به حدود ۲۵۰۰۰ تومان رسیده است. خیلی روشن و غم‌انگیز. حالا به هزینه سلمانی یا کرایه تاکسی یا کلاس زبان یا معاینه پزشک عمومی فکر کنید. آیا هزینه کوتاه‌ کردن موی سر (و این نوع خدمات دیگر) در این ۴، ۵ سال، نزدیک ۸ برابر شده است؟ بعید می‌دانم. خب این چه ربطی به بحث ما دارد؟ اینکه یک خدمت مشخص (مثلا کوتاه کردن موی سر) در سال ۱۳۹۵ و سال ۱۳۹۹ به «قیمت ریالی روز» در حساب‌های ملی ثبت می‌شود اما وقتی تقسیم بر نرخ دلار در این دو سال شود، «عدد دلاری» خیلی متفاوتی در دو سال به ما می‌دهد، در حالی که ماهیت فیزیکی خدمت یا مصرف دقیقا همان است و باید با یک عدد دلاری-ریالی در دو سال ثبت شود. فکر می‌کنم با این مثال ساده خوانندگان گرامی نکته نقد را حدس زده باشند.

۳) پس چه اتفاقی افتاده؟ به‌خاطر مجموع شرایط (از جمله تحریم‌ها)، نرخ دلار در این سال‌ها بسیار جهش کرده که باعث تورم بالایی در جامعه شده اما نرخ بسیاری از خدمات و کالاهای داخلی لزوما با نرخ دلار بالا نرفته است. در نتیجه وقتی تولید ناخالص داخلی را اول به ریال حساب و بر دلار آزاد تقسیم کنیم، طبعا ارزش دلاری جی‌‌دی‌پی را خیلی پایین‌تر از واقعیت حساب می‌کنیم.

۴) این خطای شناخته‌شده و بدیهی در محاسبه تولید ناخالص داخلی کشورهای فقیر و در حال‌توسعه و به‌ویژه کشورهای با یارانه زیاد است. برای همین است که معیار جی‌دی‌پی در این کشورها باید براساس شاخص قدرت خرید بیان شود تا بتواند بین نرخ دلار مورداستفاده برای تبدیل و ارزش جهانی محصولات-خدمات داخلی آنها ارتباط برقرار کند.

با معیار شاخص قدرت خرید ارزش تولید ناخالص داخلی ایران حدود «۱۰۰۰ میلیارد دلار» است!

۵) اگر حسب تغییرات درصدی سالانه نگاه کنیم، اقتصاد ایران متاسفانه در سال‌های اخیر با رکود و رشد منفی مواجه بوده و کیک اقتصاد ایران در حال کوچک‌ شدن است. این یک واقعیت است. یک واقعیت خیلی مهم‌تر و جد‌ی‌تر افت «رابطه مبادله» است که خودش را در کاهش شدید قدرت خرید محصولات خارجی برای مردم ما نشان می‌دهد. بله قدرت خرید خانوار متوسط ایرانی برای «کالاهای مبادله‌پذیر جهانی» مثل گوشی تلفن و لپ‌تاپ و طلا. به‌شدت افت کرده است. مردم این را با گوشت و پوست خود لمس می‌کنند.

۶) حالا دو آیتم افت شدید قدرت خرید دلاری و ادعاهای آیتم‌های قبلی را چطور کنار هم بگذاریم؟ تولید ناخالص داخلی دو جزء اصلی دارد: خدمات و محصولات داخلی و مبادله خارجی.

قسمت اول جی‌دی‌پی که به این راحتی کم و زیاد نمی‌شود (موجودی خانه‌ها و راه‌ها و مدرسه‌ها و پزشکان و معلمان و کارخانه‌ها و مزرعه‌ها و. یک‌شبه کم و زیاد نمی‌شود) اما قسمت دوم (کالاهای وارداتی) با شوک‌های تجارت خارجی یک‌شبه خیلی بالا و پایین می‌شود، زیرا جی‌‌دی‌پی از جمع این قسمت تشکیل می‌شود؛ حتی در شرایط رکود هم افت آن تدریجی است و این‌طور نیست که ظرف ۲، ۳ سال، اندازه یک اقتصاد ناگهان یک‌سوم شود! (البته غیرمتخصصان چنین گزاره‌هایی را بیان می‌کنند.)

۷) حالا اگر به آمار تولید ناخالص داخلی ایران به‌صورت ریالی (با قیمت‌های ثابت سال پایه) یا دلاری با معیار شاخص قدرت خرید نگاه کنیم، افت آن را می‌بینیم اما این افت تدریجی است و اندازه اقتصاد ایران در یک دهه چیزی حدود ۳۰-۲۰ درصد کوچک‌تر شده، اما کاهش ۳۰ درصدی در ۱۰ سال خیلی متفاوت از یک‌سوم شدن ظرف ۲، ۳ سال است. همین کاهش ۳۰ درصدی هم اصلا چیز کمی نیست.

۸) اینکه آیا اندازه اقتصاد ایران رتبه ۱۸ دنیا است یا ۵۰، اصلا مسئله ما نیست و به درد سیاستمداران و تبلیغات‌چی‌ها می‌‌خورد. مسئله واقعی و دردناک این است که اقتصاد ایران رشد منفی دارد، نرخ تشکیل سرمایه منفی است، سفره مردم به‌سرعت در حال کوچک‌شدن است و فقر رو به گسترش.

نویسنده: حامد قدوسی- کارشناس اقتصاد برچسب: صفحه ۱۶ ، شماره ۱۸۸۳ ، حامد قدوسی

برچسب: GDP

اقتصاد چیست و چگونه کار می‌کند؟

مقدمه

اقتصاد نیروی محرکه‌ی جوامع انسانی است که می‌توان آن را از زوایای متفاوت تعریف کرد. اما به طور کلی می‌توان گفت که اقتصاد حوزه‌ای است که در آن انواع کالا و خدمات، تولید، مبادله و مصرف می‌شوند. این پدیده را می‌توان در سطح ملی و هم در سطح جهانی مطالعه و بررسی کرد.

چه کسی اقتصاد را بنا کرده است؟

همانطورکه ما همه روزه طیف وسیعی از کالا و خدمات را می خریم و می فروشیم، دولت ها و سایر کسب و کارها نیز در طول روز به همین امر مشغول هستند. فرایند اقتصاد را می‌توان به طور کلی به سه بخش تقسیم نمود. بخش اول به استخراج منابع طبیعی همچون جنگل ها و معادن مربوط می‌شود. در بخش دوم، مواد اولیه‌ی استخراج شده به بخش تولید محصول وارد می شوند و در آخر در بخش سوم که به بازاریابی و فروش می پردازد، محصول نهایی به دست مصرف کننده می رسد.

محصول نهایی ممکن است به شکل کالا یا از جنس خدمات باشد. همچنین این نکته حائز اهمیت است که بسته به شرایط هر دوره تاریخی، جزئیات و فرایند مربوط به هرکدام از این سه بخش می تواند متفاوت باشد. برای مثال امروزه شاهد این هستیم که تمایل بسیاری از کشورها به جایگزینی انرژی های پاک به جای سوخت های فسیلی است.

اندازه گیری فعالیت های اقتصادی

برای این که از سلامت اقتصاد مطلع باشیم، می بایست شاخص هایی برای سنجش وضعیت اقتصاد داشته باشیم. از این رو، پر طرفدار ترین این شاخص ها تولید ناخالص داخلی (GDP) می باشد. این شاخص به ما می‌گوید که در یک بازه‌ی زمانی مشخص، مثلا یک سال، میزان تولید کالا و خدمات در یک کشور چه میزان بوده است. افزایش GDP در یک کشور به معنی رشد کلی اقتصاد، افزایش تولید، درآمد و مخارج در آن کشور است. همچنین کاهش GDP به معنی کوچک شدن کیک اقتصادی است. تولید ناخالص داخلی به دو گونه‌ی اسمی و حقیقی گزارش داده می شود که در مطالب بعدی بیشتر توضیح داده خواهند شد.

اگرچه آشنایی با شاخص GDP GDP یکی از شاخص های معتبر جهت سنجش وضعیت اقتصاد است، بهتر است که برای تحلیل دقیق تر به سایر داده ها و شاخص های اقتصادی نیز توجه شود. نرخ تورم، نرخ بیکاری و تراز تجاری، از جمله معیارهای مهم بررسی اقتصاد یک کشور می باشند.

اعتبار، بدهی و نرخ بهره

قرض دهندگان و قرض گیرندگان

در کنار بخش حقیقی اقتصاد که در آن خرید و فروش کالا و خدمات اتفاق می‌افتد، قرض دهندگان و قرض گیرندگان در بخش پولی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

قرض دهندگان مبلغ پولی را در اختیار قرض گیرندگان می گذارند تا به فعالِت اقتصادی بپردازند. و همچنین در ازای آن در مدت زمان مشخصی در آینده مبلغ بیشتری از اصل پول اولیه را دریافت می‌کنند.

در واقع همراه با اعتبار، بدهی نیز بوجود می آید که به موجب آن، قرض گیرنده متعهد است که مبلغ دریافتی را در آینده بازگرداند.

بانک ها و نرخ بهره

بانک ها را می‌توان مهم ترین اعتبار دهندگان اقتصادامروز دانست. نقش اصلی بانک‌ها در اقتصاد، واسطه‌گری بین قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان می‌باشد.

این به این معنی است که بانک‌ها از محل سپرده‌ها، به فعالان اقتصادی تسهیلاتی ارائه می‌کنند. در ازای آن نیز به سپرده‌گزاران مبلغی را پرداخت می‌کنند. که از آن به نوعی از نرخ بهره نام می برند.

بانک ها مسلما تمام سپرده هایی که دریافت می کنند را نزد خود به صورت پول نقد نگه نمی دارند.

این پدیده می تواند برای بانک ها مشکل آفرین باشد. چراکه اگر اعتماد سپرده گذاران به بانک از دست برود و یکجا تقاضای دریافت سپرده های خود را داشته باشند، ممکن است منجر به ورشکستگی بانک گردد.

چرا اعتبار اهمیت دارد؟

اعتبار، تسهیل کننده‌ی حرکت چرخ اقتصاد است.اعتبار به فعالان اقتصادی و دولت‌ها این امکان را می‌دهد تا به منابع پولی که در حال حاضر در اختیار ندارند دسترسی پیدا کنند.

هرچند از نظر برخی اقتصاددانان این مسئله ایراداتی دارد، اما از نظر بسیاری میزان اعتبار در اقتصاد نشان دهنده پیشرفت و گسترش اقتصاد است.

زمانی که منابع پولی بیشتر خرج می شود، مردم درآمد بیشتری کسب می‌کنند. بانک‌ها تمایل دارند که به افراد با درآمد بالا اعتبار بیشتری دهند. اما به موجب آن مخارج افراد بالا رفته و مجددا درآمد آن‌ها افزایش می یابد. البته که این چرخه‌ی بوجود آشنایی با شاخص GDP آمده نمی تواند تا همیشه پای برجا بماند.

پس از افزایش اعتبارات ، درآمد‌ها از میزان تولید پیشی گرفته‌اند، رونق حاصل می‌شود. اما پس از این دوره، اعتبارات باید بازگردانده شوند، و تورم پدید می‌آید.

بانک مرکزی و تورم

هنگامی که افراد زیادی صاحب اعتبار پولی شوند، حجم مخارج با نرخ سریع تری نسبت به تولید کالا و خدمات رشد پیدا می‌کند. درنتیجه حجم تقاضا برای کالا و خدمات بیشتر از عرضه ی آن بوده و تورم پدید می‌آید.

یکی از شاخص های مطرح محاسبه‌ی تورم، شاخص قیمتی مصرف کننده است. این شاخص تغییرات قیمت سبد کالایی مصرف‌کنندگان را اندازه گیری می کند.

بانک مرکزی چگونه کار می‌کند؟

بانک های مرکزی، مسئول سیاست گذاری پولی در سطح ملی می باشند. این مسئولیت شامل افزایش و کاهش حجم پول در اقتصاد و همچنین کنترل نرخ بهره است.

بانک مرکزی با افزایش نرخ بهره ی اقتصادبه کنترل تورم می پردازد. همچنین در شرایط رکود، کاهش نرخ بهره موجب افزایش تقاضا برای دریافت اعتبار می شود و از این رو بانک مرکزی امید دارد تا با افزایش مخارج، اقتصاد از وضعیت رکودی خارج گردد.

جمع بندی

در دوره‌هایی که اعتبارات بیشتری اهدا می‌شود، اقتصاد وارد چرخه‌‌ی رونق شده و با کاهش حجم اعتبار، عکس این واقعه صورت می‌گیرد. این وقایع چرخه‌های اقتصادی را پدید می‌آورند که بخشی از چرخه‌ی بزرگتر رونق و رکود هستند. نرخ بهره تاثیر مستقیم و غیر مستقیمی بر رفتار تمامی اجزای یک اقتصاد می‌گذارد. هنگامی نرخ بهره بالا است، پس‌انداز کردن در اولویت قرار می‌گیرد. اما هنگامی که نرخ بهره پایین می‌آید، مخارج افزایش پیدا می‌کند.

در آخر باید در نظر داشت که اقتصاد مجموعه‌ی پیچیده‌ای است. پس نمی‌توان تمامی روابط بین اجزای آن را همزمان بررسی کرد. آنچه در این مطلب عنوان شد، موارد مهمی از اجزای اقتصاد است. این موارد در تحلیل وضعیت کلی اقتصاد و بازار سرمایه حائز اهمیت است.

تصویر اینفوگرافیک اقتصاد جهانی 94 تریلیون دلاری

تنها چهار کشور – ایالات متحده، چین، ژاپن و آلمان – بیش از نیمی از تولید اقتصادی جهان را بر اساس تولید ناخالص داخلی (GDP) به صورت اسمی تشکیل می دهند. در واقع، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده به تنهایی از مجموع تولید ناخالص داخلی 170 کشور بیشتر است.

اقتصادهای مختلف جهان چگونه با هم مقایسه می شوند؟ در این تصویر، با استفاده از داده‌ها و برآوردهای ارائه شده توسط صندوق بین‌المللی پول (IMF) به تولید ناخالص داخلی هر کشور در سال 2021 نگاه می‌کنیم.

برای دریافت نسخه توسعه یافته این اینفوگرافیک اینجا کلیک کنید.

مروری بر مفهوم تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی به عنوان یک شاخص کلی برای تولید اقتصادی یک کشور عمل می کند. ارزش کل بازار کالاها و خدمات نهایی تولید شده در یک کشور را در یک بازه زمانی خاص، مانند یک چهارم یا یک سال اندازه گیری می کند. علاوه بر این، تولید ناخالص داخلی، خروجی خدمات ارائه شده توسط دولت را هم در نظر می گیرد، مانند پولی که برای دفاع، مراقبت های بهداشتی یا آموزش هزینه می شود.

به طور کلی، زمانی که تولید ناخالص داخلی در یک کشور در حال افزایش است، نشانه داشتن فعالیت‌های اقتصادی بیشتر است که به نفع کارگران، کارمندان و تمامی کسب و کار هاست. (واضح است که برعکس آن هم برای کاهش فعالیت‌های اقتصادی صادق است).

اقتصاد جهانی: 50 کشور برتر دنیا از لحاظ GDP

چه کسانی بیشترین مشارکت را در اقتصاد جهانی دارند؟ در اینجا رتبه بندی 50 کشور بزرگ بر اساس تولید ناخالص داخلی در سال 2021 آمده است:

ا

با 22.9 تریلیون دلار، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده تقریباً 25 درصد از اقتصاد جهانی را تشکیل می دهد، سهمی که در 60 سال گذشته در واقع به طور قابل توجهی تغییر کرده است. صنایع مالی، بیمه و املاک و مستغلات (4.7 تریلیون دلار) بیشترین افزایش را به اقتصاد کشور می دهند و پس از آن خدمات حرفه ای و تجاری (2.7 تریلیون دلار) و دولت (2.6 تریلیون دلار) قرار دارند.

اقتصاد چین از نظر اسمی در رتبه دوم قرار دارد و در تولید ناخالص داخلی نزدیک به 17 تریلیون دلار دارد. چین بزرگترین تولید کننده (بر اساس خروجی) در سراسر جهان با تولید گسترده فولاد، لوازم الکترونیکی، روباتیک و … است.

بزرگترین اقتصاد در اروپا مربوط به آلمان است؛ که تقریباً 20 درصد وسایل نقلیه موتوری جهان را صادر می کند. در سال 2019، نزدیک به 90 درصد از تولید ناخالص داخلی آلمان از طریق تجارت وسایل نقلیه موتوری، این کشور به جهان بوده است.

اقتصاد جهانی: 50 کشور کوچک دنیا از لحاظ GDP

در سوی دیگر این طیف، کوچکترین اقتصادهای جهان از نظر تولید ناخالص داخلی، عمدتاً کشورهای در حال توسعه و جزیره ای قرار دارند.

تووالو با تولید ناخالص داخلی 70 میلیون دلاری کوچکترین اقتصاد جهان است. تووالو بین هاوایی و استرالیا واقع شده است؛ بزرگترین صنعت این مجمع الجزایر آتشفشانی به حقوق ماهیگیری سرزمینی متکی است.

علاوه بر این، این کشور از دامنه وب “tv.” خود درآمد قابل توجهی کسب می کند. بین سال‌های 2011 تا 2019، سالانه 5 میلیون دلار از شرکت‌هایی از جمله توییچ (متعلق به آمازون) برای کسب مجوز استفاده از نام دامنه “Twitch.tv” درآمد کسب کرد. این رقم تقریباً معادل 7٪ از تولید ناخالص داخلی کل کشور تووالو می‌باشد.

مانند تووالو، بسیاری از کشورهای کوچک اقتصادی جهان از جمله نائورو، پالائو و کیریباتی در اقیانوسیه قرار دارند. علاوه بر این، چند کشور مذکور فوق برای بیش از یک سوم اشتغال خود به صنعت گردشگری متکی هستند.

کشورهایی که سریعترین رشد اقتصادی در جهان در سال 2021 را دارند

تخمین زده می شود که با 123% درصد رشد تولید ناخالص داخلی پیش بینی شده، اقتصاد لیبی شدیدترین رشد را داشته باشد.

نفت این روند رشد را افزایش می دهد و روزانه 1.2 میلیون بشکه در کشور استخراج می‌شود. در کنار این، صادرات و کاهش ارز از جمله عوامل اولیه بهبود رشد اقتصادی لیبی هستند.

اقتصاد ایرلند با پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی 13 درصدی، توسط بزرگترین شرکت‌های چند ملیتی در جهان حمایت می‌شود. فیسبوک، تیک تاک، گوگل، اپل و فایزر همگی مقرهای اروپایی خود را در این کشور دارند که نرخ مالیات شرکتی 12.5 درصدی یا تقریباً نصف میانگین جهانی را دارد. اما این نرخ‌ها قرار است به زودی تغییر کنند، زیرا ایرلند به توافقنامه حداقل نرخ مالیات شرکتی 15 درصدی OECD ملحق شده است که در اکتبر 2021 نهایی شد.

اقتصاد ماکائو پس از برداشته شدن محدودیت‌های کووید-19 دوباره به حالت اول برگشت، اما ابرهای طوفانی بیشتری برای منطقه چین در افق هستند. کمپین مبارزه با فساد (CCP’s anti-corruption campaign) و دستگیری‌های اخیر می‌تواند نشانه‌ای از تیره‌تر شدن روابط بین سرزمین اصلی چین و بزرگترین مرکز قمار جهان باشد.

نگاه به آینده تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان

رقم تولید ناخالص داخلی جهانی 94 تریلیون دلاری ممکن است امروزه برای ما بزرگ به نظر برسد، اما همین رقم به احتمال زیاد در آینده، بسیار کم‌ به نظر خواهد رسید.

در سال 1970، تولید ناخالص داخلی اقتصاد جهان تنها حدود 3 تریلیون دلار بود. (به عبارتی 30 برابر کمتر از رقم امروز آن) انتظار می رود طی 30 سال آینده، اقتصاد جهانی دوباره تقریبا دو برابر شود. تا سال 2050، تولید ناخالص داخلی جهانی می تواند نزدیک به 180 تریلیون دلار برسد.

تصحیح: در نسخه های قبلی این اینفوگرافیک، کشورهایی مانند ویتنام و پاکستان به طور ناخواسته در تصویر گنجانده نشده بودند. اکنون اضافه شده اند. در مواردی که صندوق بین المللی پول برای سال 2021 داده ای ندارد (به ویژه پاکستان، سوریه، افغانستان و لبنان)، از آخرین داده های موجود استفاده شده است.

ایران بالاخره از رکود اقتصادی عبور کرد؟ / رشد اقتصادی و چگونگی محاسبه آن

تین نیوز | بر اساس گزارش بانک مرکزی و بر اساس محاسبات اولیه اداره حساب‌های اقتصادی این بانک، در سه‌ماهه نخست سال ۱۳۹۳ تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت‌های ثابت سال 1383 به ۴۸۰۴۹۱ میلیارد ریال رسید که این مقداررشد4.6 درصدی را نشان می‌دهد.

بر اساس گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بر اساس محاسبات اولیه اداره حساب‌های اقتصادی این بانک، در سه‌ماهه نخست سال ۱۳۹۳ تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت‌های ثابت سال 1383 به ۴۸۰۴۹۱ میلیارد ریال رسید که این مقدار نسبت به رقم مشابه فصل اول سال گذشته (۴۵۹۲۵۲ میلیارد ریال) رشد4.6 درصدی را نشان می‌دهد و این در حالی است که تولید ناخالص داخلی در فصل اول سال ۱۳۹۲ نسبت به رقم مشابه سال 1391 معادل 4.1 درصد کاهش یافته بود. بنابر این گزارش رشد ارزش افزوده بخش‌های عمده اقتصادی از جمله کشاورزی، نفت، صنایع و معادن و خدمات در فصل بهار مثبت بوده است و بخش کشاورزی 3.3 درصد، نفت 6.1 درصد، صنایع و معادن 8.1 درصد و گروه خدمات 3.7 درصد رشد داشته‌اند که رشد بخش صنعت از سایر بخش‌ها بیشتر بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که اقتصاد ایران از رکود عبور کرده است گرچه تنها پایداری این روند می‌تواند گواهی بر این ادعا باشد.

رشد اقتصادی و عوامل آن
رشد اقتصادی چیست، مثبت شدن آن چه معنایی دارد و چگونه محاسبه می‌شود؟ به طور کلی نرخ رشد یک متغیر اقتصادی، عبارت است از نسبت مقدار افزایش در آن متغیر به مقدار اولیه آن و رشد اقتصادی1 معادل رشد تولید ناخالص داخلی2 است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. عوامل رشد اقتصادی به طور خلاصه عبارت‌اند از:

1- عوامل اقتصادی: مانند منابع طبیعی، تمرکز سرمایه، پیشرفت‌های تکنولوژیک، سازماندهی تولید، تقسیم کار و مقیاس تولید و سایر اقداماتی که منجر به افزایش بهره‌وری می‌شوند.

2- عوامل غیر‌اقتصادی رشد: مانند عوامل اجتماعی، عامل انسانی و عوامل سیاسی و تشکیلاتی.

مطالعه حساب‌های ملی امکان تجزیه و تحلیل روند اقتصادی کشور را از طریق مقایسه آشنایی با شاخص GDP دوره‌های مختلف با یکدیگر و ارزیابی عملکرد اقتصادی در این دوره‌ها فراهم می‌کند که منجر به ایجاد بهبود در مدیریت اقتصاد کلان و سیاستگذاری می‌شود. مهم‌ترین شاخص ارزیابی عملکرد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی (GDP) است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بسیاری از دیگر شاخص‌های کلان اقتصادی مستقیم یا غیرمستقیم به محاسبه و برآورد این شاخص وابسته هستند. طبق تعریف، به ارزش ریالی کل محصولات نهایی تولیدشده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین (سالانه یا فصلی) تولید ناخالص داخلی می‌گوییم که به روش‌های مختلفی قابل محاسبه است. همچنین به ارزش ریالی کل محصولات نهایی تولیدشده توسط نیروی کار هر کشور در هر نقطه از جهان در دوره زمانی معین تولید ناخالص ملی (GNP)3) می‌گوییم که با اضافه کردن خالص دریافت عوامل تولید از خارج به تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید. همچنین تولید خالص داخلی و تولید خالص ملی4 را نیز می‌توان با کسر استهلاک از مقادیر ناخالص آنها به دست آورد. همچنین باید اشاره کرد که GDP از رواج بیشتری نسبت به سایر شاخص‌های ارزیابی عملکرد اقتصادی برخوردار است.

روش‌های محاسبه تولید ناخالص داخلی
به طور کلی سه روش برای محاسبه تولید ناخالص داخلی وجود دارد: روش ارزش افزوده، روش تولید یا هزینه و روش درآمدی که مختصراً به توضیح هریک از آنها خواهیم پرداخت.

1- روش ارزش افزوده: تفاضل ارزش ستانده و مصرف واسطه همان ارزش جدید ایجاد‌شده یا ارزش‌ افزوده است. در این شیوه محاسبه، ابتدا کلیه فعالیت‌های اقتصادی را به بخش‌های متفاوت تقسیم‌بندی می‌کنیم سپس ارزش‌های اقتصادی را که هر بخش ایجاد کرده است، محاسبه می‌کنیم. از آنجا ‌که طبق تعریف مبنای محاسبه، ارزش‌های اقتصادی ایجاد‌شده هر بخش در سال جاری توسط عوامل تولیدی مربوط به آن بخش است، ارزش کالاهای واسطه‌ای و نیمه‌ساخته مربوط به سال یا سال‌های قبل و نیز تمام هزینه‌های واسطه‌ای (مشارکت بخش‌های دیگر) را از آن کسر می‌کنیم. در واقع ارزش افزوده هر بخش متناظر با حقوق و دستمزد، اجاره، بهره و سود عوامل تولید آن بخش است، زیرا ارزش‌های تولید‌شده در این بخش از طریق یکی از این چهار مجرا به عوامل تولید آن بخش تعلق می‌گیرد. بنابراین جمع ارزش افزوده اقتصاد در یک دوره معین معادل درآمد عوامل تولید در آن دوره است که برابر با تولید ناخالص داخلی به قیمت عوامل است و چنانچه کل خالص مالیات‌های غیرمستقیم را با این مقدار جمع کنیم، تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار به دست می‌آید (قیمت عوامل، ارزشی است که عوامل تولید خود آن کالا ایجاد کرده‌اند و قیمت بازار قیمتی است که در بازار مبادله انجام می‌شود). در حساب‌های ملی ایران روش جمع ارزش‌ افزوده‌ها به‌عنوان روش اصلی محاسبه تولید ناخالص داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- روش مخارج یا تولید: با محاسبه مخارج انجام‌شده در اقتصاد به عنوان تقاضای کل ایجاد‌شده به رقم GDP دست می‌یابیم. در این روش بر اساس یک معیار منطقی عوامل موثر بر تقاضا و در نتیجه مخارج کل را شناسایی و طبقه‌بندی می‌کنیم و به یک رابطه مشهور می‌رسیم: GDP برابر است با حاصل جمع مصرف، سرمایه‌گذاری، مخارج دولت و نیز خالص ارزش صادرات (صادرات منهای واردات). باید توجه کرد که تولید ناخالص داخلی به دست آمده از روش هزینه نهایی به قیمت بازار بوده و به اندازه خالص مالیات‌های غیرمستقیم با تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه، که از روش تولید به دست می‌آید، متفاوت است.

3- روش مصارف درآمد: این روش در واقع بیان دیگری از رابطه پیشین در روش دوم است، بدین معنی که در روش قبل مخارج صورت‌گرفته در اقتصاد را معادل ارزش تولید ناخالص داخلی در نظر می‌گرفتیم، در حالی که در این روش بررسی می‌کنیم که معادل ارزش درآمد ناخالص داخلی صرف چه اموری شده است. پاسخ: صرف مصرف، پس‌انداز یا مالیات پرداختی به دولت شده که معادل تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار است.

اهمیت محاسبه ارزش حقیقی
مطلب مهم دیگر تبدیل ارقام اسمی به حقیقی است. همان‌طور که می‌دانیم مقادیر اسمی بازتاب‌دهنده تغییرات در قیمت و مقدار کالاها و خدمات است و یکی از اهداف اصلی ما از محاسبه GDP ارزیابی و مقایسه مقادیر تولید و درآمد ملی سال‌های مختلف با یکدیگر است. اما مقایسه ارقام اسمی در واقع گویای هیچ چیز نیست چرا که تغییرات آن ممکن است ناشی از تغییرات قیمت‌ها و نه مقدار کالا و خدمات تولیدی در اقتصاد باشد. به فرآیند حذف اثر تغییرات قیمت محصولات از نتایج محاسبات ملی، محاسبات به قیمت‌های ثابت نیز می‌گویند. از طریق محاسبه شاخص‌های قیمت و همچنین در نظر گرفتن سالی به عنوان سال پایه، تغییرات قیمت را برآورد می‌کنیم و تغییرات را نسبت به سال پایه می‌سنجیم. این امر علاوه بر ایجاد تمایز میان مقادیر اسمی و حقیقی، امکان ارزیابی قدرت خرید و هزینه‌های زندگی از طریق محاسبه تورم را امکان‌پذیر می‌سازد. اما از آنجا‌ که در یک اقتصاد همه قیمت‌ها به یک میزان افزایش نمی‌یابند، باید متوسط تغییرات قیمت را اندازه‌گیری آشنایی با شاخص GDP کرد. جهت محاسبه متوسط تغییرات قیمت از شاخص‌های قیمت مختلفی استفاده می‌شود. شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)5 یکی از مهم‌ترین این شاخص‌هاست. این شاخص قیمت یک سبد متوسط نوعی کالاها را که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود اندازه می‌گیرد و هدف از محاسبه این شاخص پیگیری تغییر قیمت یک سبد معین از کالاها و خدمات است. با تقسیم GDP محاسبه‌شده (اسمی) بر شاخص قیمت، تولید ناخالص داخلی حقیقی به دست می‌آید و همان‌طور که پیشتر گفته شد نسبت مقدار افزایش در تولید ناخالص داخلی حقیقی به مقدار اولیه آن برابر با رشد اقتصادی خواهد بود.

معنی مثبت شدن رشد اقتصادی
مثبت شدن رشد اقتصادی به معنی افزایش تولید ناخالص داخلی و ارزش پولی کالاها و خدمات نهایی تولید‌شده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین نسبت به دوره قبل از آن است، که البته این افزایش در مجموع حاصل شده است و الزاماً به معنی افزایش تک‌تک اجزای تولید ناخالص داخلی نیست. حتی ممکن است بخش‌هایی از اقتصاد با رشد منفی روبه‌رو بوده باشند اما رشد مثبت و بزرگ‌تر سایر بخش‌ها آن مقدار منفی را جبران کرده باشد. آنچه در ادبیات اقتصادی به رشد اقتصادی یا رشد تولید ناخالص داخلی موسوم است، بر محاسبات به قیمت‌های ثابت استوار است. بنابراین وقتی گفته می‌شود در سه‌ماهه نخست امسال تولید ناخالص داخلی 4.6 درصد نسبت به رقم مشابه در سال گذشته رشد داشته، این مقدار بر اساس محاسبات به قیمت‌های ثابت و بدون اثر تغییرات قیمت است. همچنین به طور معمول، داده‌ها و اطلاعات لازم جهت محاسبه رشد اقتصادی ایران از منابع آماری رسمی مربوطه از قبیل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نفت، اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و وزارت نیرو دریافت می‌شود.

منابع:
1- اقتصاد کلان، نظریه‌ها و سیاست‌ها، شاکری، عباس، جلد اول.
2.http://www.cbi.ir/
3. http://www.ireconomy.ir/

پی‌نوشت‌ها:
1- Economic Growth
2- Gross Domestic Product (GDP)
3- Gross National Product (آشنایی با شاخص GDP GNP)
4- Net Domestic Product (NDP) & Net National Product (NNP)
5- Consumer Price Index (CPI)

آشنایی با شاخص GDP

احسان محمودی / در مراسم تبادل تفاهم‌نامه همکاری بین سازمان فناوری اطلاعات ایران و استانداری زنجان به پیشرو بودن استان زنجان در ارائه خدمات فناوری اطلاعات و نیز پیشنهادی برای در نظر گرفتن این استان به‌عنوان مرکز BCP داده‌های کشور اشاره شد …

تصویر اقتصاد ۹۴ تریلیون دلاری دنیا در یک نما

تنها چهار کشور ایالات متحده، چین، ژاپن و آلمان بیش از نیمی از تولید اقتصادی جهان را بر اساس تولید ناخالص داخلی (GDP) خود تشکیل می‌دهند. در واقع، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده به‌تنهایی بیشتر از 170 کشور دنیاست. چگونه اقتصاد کشورها با …

سرگرمی‌های دیجیتال؛ ناجی ارتباطات ثابت ایران

هلدینگ فن‌آوا، کارگاهی را با عنوان ارائه یک بسته نجات برای ارتباطات ثابت کشور اختصاص داد. میثم سیدصالحی، عضو هیئت‌مدیره فن‌آوا و سخنران این کارگاه نیم‌ساعته به بررسی و مقایسه ارتباطات ثابت در ایران و اروپا پرداخت در نهایت برای مسائل و …

مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی: دست‌اندازی بانک‌ها به منابع بانک مرکزی به حداقل رسیده است

مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی گفت: «به واسطه چارچوب نوین سیاست‌گذاری پولی در حال حاضر خط اعتباری به بانک‌ها ارائه نمی‌شود و دست‌اندازی بانک‌ها به منابع بانک مرکزی به حداقل رسیده است.» به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، محمد …

استارت‌آپ‌هایی که در نطفه خفه شدند / نگاهی به خروجی برخی مراکز نوآور و شتابدهنده‌

«اگر از هر 10 دانش‌آموخته دانشگاهی یک شرکت دانش‌بنیان ایجاد شود، سهم اقتصاد دانش‌بنیان در تولید ناخالص داخلی می‌تواند 10 درصد افزایش یابد.» این حرف را چهار سال پیش، رئیس سابق صندوق نوآوری و شکوفایی گفت. آن زمان از فعالیت صندوق سه سال گذشته…

مردم چقدر برای ورود به بازار سرمایه آمادگی دارند؟ / دور باطل سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف ادامه دارد

بورس بازار مهمی است که در یکی دو سال اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. قطعاً فناوری و کاربرد نوآورانه آن بهترین فرصت برای آشنایی مردم با بورس است. اکنون و به لطف کسب‌وکارهای مبتنی‌بر فناوری به‌آسانی می‌توان درباره بورس دانش به‌دست آورد و…

رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس: شرکت‌های دانش‌بنیان باید بخش قابل توجهی از GDP کشور را فراهم کنند

اسفندیار اختیاری، رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس شورای اسلامی درباره اهمیت دانش‌بنیان بودن شرکت‌هایی مانند ایران‌کیش در گفت‌وگو با ایران‌کیش اظهارکرد: «در چشم‌انداز 20 ساله کشور تاکید ویژه‌ای براین مساله شده که باید بخش قابل توجهی از GDP…

گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۳۹۷ منتشر شد / رشد منفی حجم تجارت الکترونیک در مقایسه با GDP

نشست رسانه‌ای «رونمایی و انتشار گزارش تجارت الکترونیکی سال 1397» شنبه، 23 شهریورماه در مرکز توسعه تجارت الکترونیکی برگزار شد. در این نشست وضعیت تجارت الکترونیکی در سال 1397 نسبت به سال قبل مورد بررسی قرار گرفت. علی رهبری، رئیس مرکز توسعه…

ولث‌تک راه‌ حلی برای مدیریت بحران نقدینگی / گزارش ویدئویی

کنفرانس فین‌تک ایران ۱۳ و ۱۴ شهریور در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. در روز اولی این کنفرانس، رحمان بابازاده مدیرعامل کارگزاری فارابی سخنرانی کرد. مدیرعامل کارگزاری فارابی بیان کرد که یک‌پنجم GDPکشورهای توسعه‌یافته مربوط به صنعت خدمات …

یک درصد بهبود در رگولاتوری، تاثیر مهمی بر تولید ناخالص داخلی کشورها دارد / گزارش ویدئویی

علی چهارلنگی، رئیس هیئت مدیره رایانه امید، در کنفرانس فین‌تک ایران صحبت‌هایش را با بیان اهمیت رگولاتوری فاوا در ایران آغاز کرد. به گفته او و بر اساس آمار سایت استاتیستا، رگولاتوری فاوای ایران باید بر بازاری به حجم ۲۷.۴ میلیارد دلار …

گردش مالی شاپرک دوبرابر GDP کشور است، آیا به‌ همین میزان برای کشور ارزش خلق کرده است؟ / گزارش ویدئویی

عبدالحمید منصوری، رئیس هیات‌مدیره TLS در رویداد کنفرانس فین‌تک ایران درباره فین‌تک و افزایش شاخص GDP صحبت کرد. او از جایگاه شاپرکدر اقتصاد ملی سخن گفت و تاکید کرد سهم فین‌تک در شاخص GDP زمانی افزایش پیدا خواهد کرد که ساختار مالی …

رفع شکاف تامین مالی بنگاه‌ها / مختاریان: لندتک‌ و کراودفاندینگ ابزارهایی هستند که می‌توانند در تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط کمک کنند

حمیدرضا مختاریان مدیرعامل شرکت داده ورزی سداد در کنفرانس فین‌تک ایران، سخنرانی خود را با عنوان کسب‌وکارهای مالی ایران چگونه می‌توانند به توسعه اقتصاد ایران کمک کنند، ارائه داد و گفت که فین‌تک‌ها، راهکار جایگزین برای حمایت مالی مناسب…

سخت‌گیری‌های اعضای کنگره آمریکا نسبت به پروژه لیبرای فیس‌بوک / دیوید مارکوس در پاسخ به انتقادات چه گفت؟

قانونگذاران آمریکا نسبت به لیبرا انتقادات منفی دارند. دیوید مارکوس، رئیس پروژه لیبرای فیس‌بوک، مورد پرس‌و جو اعضای کنگره قرار گرفت.

اثنی عشری: پلتفرم واحد نظام صنفی رایانه‌ای برای کسب‌وکارهای اینترنتی سال آینده رونمایی می‌شود

نشست خبری پایان سال نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران امروز 22 اسفندماه با حضور محمدباقر اثنی عشری، رئیس نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، محمدرضا حدادی، سخنگوی نظام صنفی استان تهران و علی آذرکار، دبیر سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران…

تاریخ نبرد چندهزارساله برای برتری اقتصادی میان کشورهای دنیا

مدت‌ها قبل از اختراع نقشه‌های مدرن امروزی یا باروت، قدرت‌های برتر درحال جدال برای برتری‌های اقتصادی و ژیوپلتیک بودند. نمودارهای زیر این داستان را در کوتاه‌ترین شکل ممکن بیان می‌کنند و بهره‌وری اقتصادی را با نشان دادن تغییر سهم اقتصاد…

• بانک مرکزی اعلام کرد / ارائه چهار خدمت بانک مرکزی در پنجره واحد خدمات دولت الکترونیک
• تعامل نرم‌افزار و نوآوری؛ زمینه‌ساز گام بزرگ اینشورتک‌ها
• روح‌اله دهقانی فیروزآبادی به‌عنوان سرپرست معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور منصوب شد
• اسکیل‌بک در برابر اسکیل‌آپ / چرا شرکت‌های بزرگ در حال کوچک‌کردن خود هستند؟
• بررسی سرویس حمل‌ونقل شهری اپلیکیشن آپ / ساده‌سازی فرایندهای پرداخت
• درس دوربین‌های پلوراید برای دائوها
• رد توسعه‌دهندگان را چطور بزنیم؟
• گفت‌وگو با سه فعال حوزه سواد مالی درباره چالش‌های تحقق و آینده‌نگری این مفهوم در ایران / جان درانداختن در قلعه آب
• واریز شناسه‌دار چه نقشی در مبادلات مالی کسب‌وکارها ایفا می‌کند؟

• توییتر خبرهای فوری
• اینستاگرام ما را دنبال کنید
• RSS خبرخوان
• تلگرام کانال راه پرداخت
• لینکدین شبکه راه پرداخت

راه پرداخت بهترین منبع شما برای دانستن هر چیزی درزمینه فناوری‌های مالی (فین‌تک) است. راه پرداخت به شما کمک می‌کند در جریان رویدادها و روندهای فین‌تک ایران و جهان قرار بگیرید. شما در راه پرداخت می‌توانید آخرین آشنایی با شاخص GDP خبرها و تحلیل‌های نویسندگان و تحلیلگران ایرانی و خارجی را مطالعه کنید. راه پرداخت یک رسانه خصوصی و مستقل از نهادهای دولتی و عمومی است و تلاش می‌کند به‌صورت پیوسته خبرهای مربوط به کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ فین‌تک ایران را رصد و منتشر کند. پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است. اگر می‌خواهید بیشتر درباره راه پرداخت بدانید صفحه درباره ما را ببینید.